Một hôm, nhà ông nghè Lê Trọng Thứ có khách quý tới thăm. Mấy tuần trà đậm đã qua, đến khi chủ nhân toan nhấc chiếc bình nước mưa để rót thêm vào chiếc ấm đồng đang đặt trên bếp than hồng thì chợt nhận ra nước đã cạn.
- Quý Đôn con!
Từ dưới nhà ngang, một chú bé khoảng 7,8 tuổi, tóc trái đào len lén chạy ra, lấy lưng cha để che mắt khách. Nhưng khách đã kịp nhận ra chú bé. Vừa lúc khách thốt ra một tiếng:
- Ơ... - kinh ngạc, thì chủ nhân cũng cất giọng bảo:
- Ra bể nước, múc vào đây một bình!
Khi chú bé đã nhanh nhẹn đón lấy bình nước từ tay cha, con cón chạy đi, chủ nhân mới kịp hỏi khách:
- Bác hẳn có điều gì khác ý?
Khách hỏi lại:
- Cậu bé vừa rồi là con cái trong nhà, thưa bác?
- Thưa vâng! Có chuyện gì khiến bác bận tâm chăng!
- Cháu nó đã đi học chưa ạ?
Chủ nhân được dịp thổ lộ:
- Chẳng giấu gì bác, năm cháu 2 tuổi đã nhận được mặt chữ. 5 tuổi cháu đã đọc được Kinh thi, còn võ vẽ, viết văn, làm thơ. Có điều còn mải chơi quá nên còn biếng học.
Vị khách cứ tặc lưỡi:
- Thảo nào! Thảo nào!
Ông nghè thấy lạ, hỏi:
- Có chuyện gì thế, bác?
- Hồi nãy ở bến sông, tôi hỏi thăm đường về nhà bác, thì gặp cháu cùng với mấy đứa trẻ ở dưới sông lên. Nó hỏi :" ông đến nhà quan nghè họ Lê ở làng cháu thì chắc phải hay chữ. Vậy nếu ông nói được đây là chữ gì thì cháu sẽ chỉ đường cho." Thế là nó dang tay và xoạc hai chân ra. Tôi thấy thằng bé ngộ quá nên mới nói vui :" Chữ Đại chứ gì?" Thế là cu cậu ré lên cười :" Không phải" rồi vừa ù té chạy, vừa nói với lại :" Chữ Thái. Thế mà không biết!" Bác xem, chả là cu cậu còn đang tồng ngồng mà! Già đời như tôi mà còn bị quý tử nhà bác lỡm đấy!
Ông nghè dở khóc dở cười trước câu chuyện của bạn. Vừa lúc "cậu quý tử" rón rén trở lại với bình nước mưa trên tay, ông quát:
- Thằng nghịch tử kia!
Nhưng khách đã vội can:
- Xin bác! Để tôi hỏi cháu vài câu xem sao.
Rồi khách vẫy Quý Đôn lại bảo:
- Thầy cháu kể với bác là cháu đã tập làm thơ. Vậy muốn khỏi phạt, cháu phải làm một bài thơ, có được không?
Chú bé mở to đôi mắt trong trẻo:
- Dạ xin bác ra đề!
- Được! Ta ra đề cho cháu là "rắn đầu biếng học".
Chú bé chớp mắt, nét mặt thoáng chốc già đi, vẻ căng thẳng. Lui dần ra bậu cửa,