C, TRỌNG TÀI

Đây là hình thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của trọng tài viên (với tư cách là một bên thứ ba độc lập) nhằm chấm dứt xung đột bằng việc đưa ra phán quyết có hiệu lực bắt buộc đối với các bên. Trọng tài được sử dụng phổ biến để giải quyết tranh chấp bởi phán quyết của trọng tài là chung thẩm, có tính bắt buộc chung, chi phí không cao và thủ tục đơn giản, không cứng nhắc như thông qua các cơ quan tòa án. Tuy nhiên, nếu đã lựa chọn hình thức trọng tài, các bên sẽ không được khởi kiện vụ chấp ra tòa án.

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài chỉ được thực hiện khi các bên có thỏa thuận trọng tài. Trọng tài có thẩm quyền giải quyết một vụ tranh chấp khi tranh chấp đó phát sinh trong hoạt động thương mại (xảy ra trước hoặc sau khi phát sinh tranh chấp). Thời hiệu khởi kiện tranh chấp trên thị trường chứng khoán là 02 năm kể từ ngày xảy ra tranh chấp.

D, TÒA ÁN

Giải quyết tại tòa án là hình thức giải quyết tranh chấp trong đó một bên có đơn yêu cầu tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp và tòa án theo thủ tục luật định sẽ đưa ra phán quyết có giá trị bắt buộc thi hành đối với các bên. Lựa chọn hình thức này, các bên phải tuân thủ theo tình tự, thủ tục pháp luật nghiêm ngặt, công khai thông tin đồng thời chi phí cao và thời gian để tranh chấp được giải quyết bị kéo dài, mất nhiều công sức. Do đó, phương án nhờ sự can thiệp của cơ quan tòa án giải quyết tranh chấp trên thực tế không nhiều, chỉ khi các biện pháp giải quyết trên không sử dụng được như: các bên không đồng ý hòa giải, hòa giải không thành hoặc không thể áp dụng hình thức trọng tài.

Nếu như việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài mang đặc điểm tôn trọng quyền thỏa thuận hay ý chí của các bên tham gia để đưa ra phán quyết thì đặc trưng cơ bản của thủ tục giải quyết tranh chấp bằng tòa án là thông qua hoạt động của bộ máy tư pháp và nhân danh quyền lực nhà nước để đưa ra phán quyết buộc các bên có nghĩa vụ thi hành, kể cả bằng sức mạnh cưỡng chế. Nhờ đó, việc giải quyết tranh chấp thương mại thông qua tòa án còn trực tiếp góp phần vào việc nâng cao ý thức, tôn trọng pháp luật cho các chủ thể kinh doanh.

Lựa chọn giải quyết tại tòa án cũng có ưu điểm riêng, nếu không đồng ý với phán quyết mà tòa đưa ra, các bên tranh chấp hoàn toàn có thể kháng cáo trong thời hạn luật định theo thủ tục phúc thẩm, tái thẩm hoặc giám đốc thẩm. Quy định thủ tục kháng cáo tạo cơ hội cho cơ quan xét xử sửa chữa sai lầm trong trường hợp bản án tuyên không thỏa đáng nhưng lại là nguyên nhân làm quá trình giải quyết tranh chấp bị kéo dài hơn, lãng phí thời gian của đương sự và cơ quan xét xử. 

II- THỰC TRẠNG 

Pháp luật chứng khoán đã quy định những phương thứcgiải quyết tranh chấp để các bên có thể lựa chọn phương thức giải quyết tốt nhấtvà phù hợp nhất cho mình. Các cơ quan chức năng trong lĩnh vực giải quyết tranhchấp cũng đã có quan tâm, chú ý đến lĩnh vực này. Song thực tế khi giải quyếttranh chấp trong lĩnh vực chứng khoán vẫn còn những hạn chế như:1. Chưa có quy địnhcụ thể về thương lượng, hòa giải

Thực tiễn giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực chứng khoán cho thấy, giải quyết bằng con đường thương lượng là hình thức được sử dụng phổ biến nhất, chiếm tỷ trọng cao trên thị trường chứng khoán. Điều này xuất phát từ ưu điểm của phương thức này, không có sự xuất hiện của bên thứ ba như ba phương thức còn lại, uy tín của các bên không bị ảnh hưởng (điều này vô cùng quan trọng bởi nếu công khai, đề cập trên các phương tiện thông tin đại chúng để giải quyết tranh chấp có thể ảnh hưởng rất lớn đến giá chứng khoán của các bên trên thị trường có tính cạnh tranh cao như này).

Pháp luật về giải quyết tranh chấp trên thị trường chứng khoán cũng luôn khuyến khích các bên có xung đột tiến hành thương lượng, hòa giải để tiết kiệm thời gian, giảm bớt công việc cho các cơ quan tư pháp nhà nước. Đồng thời, ta cũng thấy pháp luật cũng đã ghi nhận vai trò của trung gian hòa giải của một số tổ chức hoạt động trên thị trường chứng khoán khi đứng ra giải quyết tranh chấp.

Tuy nhiên, pháp luật về giải quyết tranh chấp trên thị trường chứng khoán vẫn chưa có những quy định cụ thể cho cách thức thương lượng và hòa giải dù có rất nhiều các văn bản khác liên quan đến lĩnh vực chứng khoán (kinh doanh, đầu tư, xử lý vi phạm,...) song đối với loại tranh chấp phức tạp này lại thiếu các bước hướng dẫn thì tiến trình thương lượng, hòa giải khó có thể đi đến kết quả, đạt được mục đích cũng như lợi ích các bên. Hạn chế nhất ngay đối với phương án hòa giải thực hiện trên cơ sở hòa giải bắt buộc cũng không bắt buộc thi hành được bởi vì chỉ bắt buộc phải sử dụng hòa giải như biện pháp ưu tiên trước. Vậy nên, rất nhiều chủ thể khi phải thực hiện kết quả trong biên bản hòa giải, họ có thể chấp nhận phương án hòa giải nhưng trì hoãn thực hiện nghĩa vụ hoặc không thực hiện nghĩa vụ. Nguy cơ khởi kiện tiềm tàng.

Đối với hòa giải tại Trung tâm Trọng tài thương mại (chủ yếu là được thực hiện bởi Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam), các quy định về hòa giải tuy có chi tiết và quy mô, song nhìn chung vẫn chưa thể hiện được một cách triệt để tính chất trung gian hòa giải. Hiệu quả hòa giải còn hạn chế do số vụ việc được Trọng tài Thương mại thụ lý và giải quyết còn rất ít. Các doanh nghiệp Việt Nam khi có tranh chấp thường đưa nhau ra Toà án.

Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 2/6/2005 về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã khẳng định: "khuyến khích việc giải quyết một số tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải, trọng tài; Tòa án hỗ trợ bằng quyết định công nhận việc giải quyết đó".