HERA VÀ HEPHAISTOS

"VỊT CON XẤU XÍ" PHIÊN BẢN THẦN THOẠI

Thêm một câu chuyện về những mong muốn của cha mẹ với con cái. Tuy nhiên, kì vọng lần này không nằm ở sự bất tử (xem lại câu chuyện 1 - THETIS VÀ ACHILLES - ND), mà nằm ở ngoại hình - như thế nào là phù hợp với hình tượng một vị thần trên đỉnh Olympus. Không như các câu chuyện về thần thánh khác, thần thoại này kết thúc có hậu: Tài năng của Hephaistos được công nhận, chàng có được vị trí xứng đáng trong gia đình. Nhưng để đạt được vị trí ấy, vị thần này đã phải chịu nhiều đau khổ và bất công.

Hai vợ chồng thần tối cao trên đỉnh Olympus - Zeus và Hera - "ăn cơm trước kẻng". Thế là thằng cu tên Hephaistos có mặt trên đời, nhưng cơ thể lại có dị tật từ khi lọt lòng. Mỗi lần cu cậu bước đi là mỗi lần mấy ông thần bà thánh được "giải trí". Họ cười không ngừng, cười đến khoái chí khi thấy cậu có đôi chân vòng kiềng, dáng đi nghiêng ngả cùng phần hông dị dạng. Xấu hổ tột độ khi thấy đứa con mình dứt ruột đẻ ra mà lại xấu xí, gớm ghiếc như thế, Hera quyết định vứt bỏ Hephaistos. Từ đỉnh Olympus, bà ta thẳng tay ném con mình xuống biển, nhưng nữ thần biển cả Thetis đã cứu được và mang về nuôi.

Hephaistos sống trong âm thầm suốt 9 năm nơi biển khơi bao la. Từ khi sinh ra, chàng không có ngoại hình ưa nhìn, nhưng lại có tài năng rèn đúc thiên bẩm. Chàng chế tạo vô vàn món đồ tinh xảo dành tặng bạn bè - các nàng tiên biển (the sea-nymphs - ND). Không khó hiểu khi Hephaistos, nay đã là một thanh niên trưởng thành cả về thể chất lẫn trí tuệ, cảm  giận dữ khi bị mẹ mình đối xử bất công. Chàng quyết định trả thù Hera một cách thông minh mà láu cá. Một ngày nọ, nữ thần này nhận được món quà từ đứa con "lâu rồi không gặp". Đó là một chiếc ngai vàng tuyệt đẹp, được chế tác và trang trí tỉ mỉ. Bà ta vui như mở cờ trong bụng và ngay lập tức ngồi lên. Tuy nhiên, Hera tính không bằng Hephaistos tính: Khi chuẩn bị đứng dậy, những sợi xích vô hình bỗng từ đâu chui ra, trói chặt bà ta lại. Các vị thần khác cố giải thoát Hera khỏi chiếc ngai vàng, nhưng đành bó tay chịu chết. Hephaistos, người duy nhất có thể làm được điều này, lại không muốn rời nơi biển cả thân yêu để cởi trói cho người mẹ tệ bạc với mình. Thần chiến tranh Ares, ông anh ruột nóng tính của Hephaistos, dùng sức mạnh như chín trâu hai hổ của mình để kéo thằng em lên Olympus cứu mẹ, nhưng bị Hephaistos cự lại: Chàng ném mấy thanh kiếm đang rèn dở vào người Ares. Thần rượu vang Dionysus, một người em cùng cha khác mẹ với Hephaistos, thì lại dụ dỗ thành công: Cậu chuốc say ông anh mình, quẳng lên lưng một con la rồi mang lên Olympus.

Tuy nhiên, Hephaistos chỉ chịu cứu giúp chừng nào các yêu cầu của mình được đáp ứng. Một trong số đó là Aphrodite, nữ thần đẹp nhất: Chàng muốn lấy nàng làm vợ. Kể từ đó, quan hệ giữa Hera và con mình trở nên hòa hợp hơn. Quên đi những bất công trong quá khứ, Hephaistos luôn bất chấp hiểm nguy mà bênh vực mẹ mình mỗi khi bà và Zeus bất hòa. Một lần, trong cơn nóng giận, Zeus tóm lấy một chân chàng và ném từ trên trời xuống. Nhưng Hephaistos lại được đưa lên Olympus lần nữa và làm hòa với cha, rồi từ đó về sau, chàng trở thành người hòa giải giữa các vị thần.

---------- BÀN LUẬN ----------

Câu chuyện cho thấy, nhiều người trong chúng ta mong con cái trở thành bản sao của mình, mà không phải chính bản thân chúng. Có bao nhiêu bậc cha mẹ, với ngoại hình đẹp đẽ, lại không muốn con ưa nhìn và khiến mình tự hào? Hoặc, chúng ta hi vọng con cái sở hữu tài năng mà ta không có, hoặc tiếp quản công việc kinh doanh của gia đình. Dù hình tượng của chúng ta hiện tại hay hướng tới trong tương lai có ra sao, ta mong đợi chúng sẽ tiếp nối mình. Thậm chí, ta có thể làm tổn thương con cái, trước khi nhận ra giá trị thực sự của con người chúng.

HERA VÀ HEPHAISTOS có kết cấu phức tạp, gồm nhiều mảng đề tài. Hephaistos, đứa con không được cha mẹ yêu thương hay đón nhận, tìm thấy tình bạn và sự giúp đỡ từ các nàng tiên biển - họ đã chào đón con người chàng nơi biển cả thẳm sâu. Tương tự, một đứa trẻ, bị xem nhẹ trong nhà, sẽ thấy may mắn khi tìm được người hiểu mình: Ông bà, cô dì chú bác, giáo viên - Những người có thể giúp đứa trẻ đó khám phá và khai thác khả năng của mình. Sẽ không có gì ngạc nhiên nếu ta nhận ra, đứa con mà ta kí thác những mong đợi, thậm chí là kì vọng viển vông, lại bày tỏ sự khó chịu, giận dữ. Sự trả thù của Hephaistos (với Hera - ND) là cả một sự khôn khéo. Chàng không muốn trừng phạt mẹ mình, mà muốn được mẹ đón nhận. Và để làm được điều đó, chàng lừa Hera bằng sự cám dỗ, để rồi kết thúc là sự trói buộc (cả nghĩa đen: Hera bị trói trên ngai vàng, lẫn nghĩa bóng: Sự ràng buộc về mối quan hệ mẹ và con - ND).

Vậy, sự trói buộc này là gì, lại khiến các vị thần bất lực trong việc giải thoát Hera? Dù cay nghiệt và tàn nhẫn đến đâu, bà vẫn ý thức được trách nhiệm của mình với con cái. Vị thần này không xấu, chỉ đơn giản là bất lực và tự kiêu như bao người trần mắt thịt. Hephaistos gợi cho bà nhớ tới những cảm xúc tiêu cực không thể tránh khỏi khi làm cha mẹ, và theo cách gọi của nhân loại chúng ta, đó là sự tội lỗi. Khi cảm thấy có lỗi với con cái, từ tận đáy lòng, ta biết mình đáng trách vì đã không nhận ra được bản chất cùng giá trị thực của chúng. Tâm hồn chỉ thanh thản khi ta nhận thức được mình đối xử thế nào với những người thân yêu và mở lòng đón nhận, thay vì áp đặt kì vọng lên họ.

Sự tha thứ của Hephaistos cũng phần nào cho thấy sức mạnh của tình yêu thương: Có thể làm dịu những đau thương, mâu thuẫn trong gia đình. Nếu con cái biết rằng nhiều việc làm của cha mẹ là không có chủ đích, hoặc có thể thông cảm và hiểu cho cha mẹ; chúng sẽ tha thứ cho những hành động đó, dù là vi phạm hay không làm được điều gì (acts of omission as well as commission - ND). Một lời xin lỗi chân thành là chưa đủ để chữa lành sự tổn thương. HERA VÀ HEPHAISTOS dạy cho ta biết, không thể thay đổi những điều đau khổ thời thơ ấu. Đồng thời, ta phải tìm ra giá trị, khả năng thực sự của những người thân yêu, kể cả khi họ không đáp ứng được điều ta hằng mong đợi.

* Hình ảnh đầu chương (nguồn: National Trust):

Tranh sơn dầu "Zeus with Hera expelling Hephaestus" (tạm dịch: "Zeus và Hera trục xuất Hephaestus" - ND) - Gaetano Gandolfi