Một buổi chiều nào đó bạn đang lơn tơn đi bộ trên con hẻm gần nhà, đường cũ, nhà cũ, chỉ có ông bán vé số cũ là đột ngột đầu gấu hơn xưa, tự nhiên ổng lao vào vật một thằng ất ơ xuống đất và sau đó khi bạn còn chưa kịp đếm đến 3 thì ổng đã xốc nách thằng ất ơ lên xe chở về fường bỏ lại bạn bơ vơ trong buổi chiều ngập nắng.

Đó là một dạng của thám tử. Nhìn về khía cạnh nghiệp vụ thì cảnh sát hình sự là một thám tử ngoại tuyến với đầy đủ những đặc trưng của nghề này. Khác với hình tượng đẹp lung linh hông tỳ vết trên phim ảnh thì thám tử dạng này ngoài đời không hề có đặc điểm cố định. Họ là tất cả những người mà chúng ta có thể gặp. Trong thế giới của thám tử kiểu này, xe ôm không hẳn là xe ôm, nhặt ve chai cũng không hẳn là nhặt ve chai. Thân thế là tương đối còn còng số 8 là tuyệt đối.

Một dạng khác của thám tử thường thấy đó là những người làm công tác điều tra hiện trường. Nhiệm vụ của họ là tìm kiếm những chứng cứ để phá án. Những người này thường xuất hiện với đồng phục và có chức năng nhiệm vụ cụ thể cũng như hoạt động công khai về mặt tố tụng. Cả hai dạng đều có nét đặc trưng riêng bổ trợ cho nhau. Một vụ án hung thủ bị bắt là do công sức của nhiều người. Không như phim ảnh, mọi công trạng đều qui về một mối thì ở ngoài đời, từng khâu, từng bước đều có sự phân công chuyên biệt rõ ràng.

Một thám tử điển hình không cần có ngoại hình bắt mắt nhưng nhất thiết phải có "máu" nghiệp vụ và một tinh thần thật vững trong đó. Ngoài những yếu tố ảnh hưởng đến như phần 1 đã đề cập, một thám tử còn phải có kiến thức rộng về nhiều mặt trong xã hôi. Ngoại trừ âm nhạc ra thì hầu như mọi điều thám tử thực tế đều phải biết qua để phục vụ cho nghề nghiệp. Một thám tử giỏi là người đặc biệt trong mắt đồng nghiệp và bình thường trong mặt mọi người.

Vật dụng cần thiết của một thám tử tuy vậy lại khá nghèo nàn. Ngoài những nhân viên điều tra hiện trường chuyên nghiệp cần những vật chuyên dụng thì những thám tử khác luôn ưu tiên tận dụng những thứ có sẵn sao cho tinh gọn, tối giản đến mức có thể. Họ tự trang bị cho mình cách để đạt được mục đích mà không cần công cụ quá rườm rà. Óc quan sát, khả năng tổng hợp, ghi nhớ và khả năng ứng biến là điều một thám tử luôn luôn cần phải có. Chẳng hạn, với người bình thường khi tiếp xúc với người khác họ chỉ chú ý đến số đo ba vòng nhưng thám tử phải để tâm đến đặc điểm nhận dạng, chiều cao, cân nặng, trang phục, thói quen... vân vân và vân vân. Câu hỏi đặt ra làm thế nào để biết được những dữ liệu đó? Đó là vấn đề về nghiệp vụ. Có những nghiệp vụ chỉ được truyền thụ thông qua nghe và nhớ chứ không hề có sự ghi chép hay chuẩn bị nào. Ví dụ thám tử thuộc lòng số đo của bản thân và một số đoạn mốc trên cơ thể và dùng đối chiếu. Chỉ cần đứng lên ngồi xuống hoặc một cử chỉ nhanh gọn là họ đã có trong tay thông số mình cần.

Thám tử thật sự là cả một quá trình dài và rộng của bao nhiêu kiến thức kinh nghiệm xương máu mà thành. Không một vụ án nào giống nhau và mỗi cái đều là thử thách. Thám tử chân chính họ không có chân dung vì khuôn mặt thật sự của họ ẩn đằng sau từng vụ án, hết vụ nọ đến vụ kia.