Trình bày chức năng cơ bản của gia đình theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin? Phân tích biến đổi các chức năng của gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội?

Gia đình là một hình thức cộng đồng xã hội đặc biệt, được hình thành, duy trì và củng cố chủ yếu dựa trên cơ sở hôn nhân, quan hệ huyết thống và quan hệ nuôi dưỡng, cùng với những quy định về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình.

Các chức năng cơ bản của gia đình:

+  Chức năng tái sản xuất ra con người. Đây là chức năng đặc thù của gia đình, không một cộng đồng nào có thể thay thế. Chức năng này không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm, sinh lý tự nhiên của con người, đáp ứng nhu cầu duy trì nòi giống của gia đình, dòng họ mà còn đáp ứng nhu cầu về sức lao động và duy trì sự trường tồn của xã hội.

+  Chức năng nuôi dưỡng, giáo dục. Gia đình với trách nhiệm nuôi dưỡng, dạy dỗ con cái trở thành người có ích cho gia đình, cộng đồng và xã hội. Chức năng này thể hiện tình cảm thiêng liêng, trách nhiệm của cha mẹ với con cái, đồng thời thể hiện trách nhiệm của gia đình với xã hội.

+ Chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng. Gia đình không chỉ tham gia trực tiếp vào sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất và sức lao động, mà còn là một đơn vị tiêu dùng trong xã hội. Thực hiện tốt chức năng này tạo cho gia đình có cơ sở để tổ chức tốt đời sống, nuôi dạy con cái, đóng góp to lớn đối với sự phát triển của xã hội.

+ Chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lý, duy trì tình cảm gia đình. Đây là chức năng thường xuyên của gia đình, bao gồm việc thỏa mãn nhu cầu tình cảm, văn hóa, tinh thần cho các thành viên, đảm bảo sự cân bằng tâm lý, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe người ốm, người già, trẻ em, đây vừa là nhu cầu tình cảm, vừa là trách nhiệm, đạo lý, lương tâm của mỗi người. Việc duy trì tình cảm giữa các thành viên, gia đình có ý nghĩa quyết định đến sự ổn định và phát triển của xã hội.

+ Chức năng văn hóa, gia đình vừa là nơi lưu giữ truyền thống văn hóa của dân tộc cũng như tộc người, những phong tục, tập quán, sinh hoạt văn hóa của cộng đồng được thực hiện trong gia đình vừa là nơi lưu giữ mà còn là nơi sáng tạo và thụ hưởng giá trị văn hóa của xã hội.

+ Chức năng chính trị, gia đình là một tổ chức chính trị của xã hội, là nơi tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật của nhà nước và quy chế (hương ước) của làng xã và hưởng lợi từ hệ thống pháp luật, chính sách và quy chế đó. Gia đình là cầu nối của mối quan hệ giữa nhà nước với công dân.

Gia đình Việt Nam ngày nay có thể được coi là “gia đình quá độ” trong bước chuyển biến từ xã hội nông nghiệp cổ truyền sang xã hội công nghiệp hiện đại.

Trong quá trình này, có những biến đổi về các chức năng của gia đình như sau:

Về chức năng tái sản xuất ra con người. Với những thành tựu của y học hiện đại, hiện nay việc sinh đẻ được các gia đình tiến hành một cách chủ động, tự giác khi xác định số lượng con cái và thời điểm sinh con.

Về chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng. Kinh tế gia đình đã có hai bước chuyển mang tính bước ngoặt:
Thứ nhất, từ kinh tế tự cấp tự túc thành kinh tế hàng hóa, đáp ứng nhu cầu của người khác hay của xã hội.
Thứ hai, từ đơn vị kinh tế đặc trưng là sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu của thị trường quốc gia thành tổ chức kinh tế của nền kinh tế thị trường hiện đại đáp ứng nhu cầu của thị trường toàn cầu.
Hiện nay, kinh tế gia đình đang trở thành một bộ phận quan trọng trong nền kinh tế quốc dân.

Về chức năng giáo dục (xã hội hóa). Giáo dục gia đình hiện nay phát triển theo xu hướng sự đầu tư tài chính của gia đình cho giáo dục con cái tăng lên. Nội dung giáo dục gia đình hiện nay không chỉ nặng về giáo dục đạo đức, ứng xử trong gia đình, dòng họ, mà hướng đến giáo dục kiến thức khoa học hiện đại, trang bị công cụ để con cái hòa nhập với thế giới. Hiện tượng trẻ em hư, bỏ học sớm, lang thang, nghiện hút ma túy… cũng cho thấy phần nào sự bất lực của xã hội và sự bế tắc của một số gia đình trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ em.

Về chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lý, duy trì tình cảm. Trong xã hội hiện đại, độ bền vững của gia đình có phần bị chi phối bởi các mối quan hệ hòa hợp tình cảm giữa chồng và vợ; cha mẹ và con cái, sự đảm bảo hạnh phúc cá nhân, sinh hoạt tự do, chính đáng của mỗi thành viên gia đình trong cuộc sống chung. Tác động của công nghiệp hóa và toàn cầu hóa dẫn tới tình trạng phân hóa giàu nghèo sâu sắc. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ các hô nghèo, khắc phục khoảng cách giàu nghèo đang có xu hướng ngày càng gia tăng. Cùng với đó, cần phải thay đổi tâm lý truyền thống về vai trò của con trai, tạo dựng quan niệm bình đẳng giữa con trai và con gái trong trách nhiệm nuôi dưỡng, chăm sóc cha mẹ già và thờ phụng tổ tiên. Nhà nước cần có những giải pháp, biện pháp nhằm bảo đảm giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản cho các thành viên sẽ là chủ gia đình tương lai; củng cố chức năng xã hội hóa của gia đình, xây dựng những chuẩn mực và mô hình mới về giáo dục gia đình…

Nhận thức của sinh viên trong việc góp phần xây dựng và phát triển gia đình ở nước ta hiện nay: ( có thể tham khảo)

Sinh viên ngày càng ý thức được trách nhiệm với gia đình, muốn xây dựng gia đình hạnh phúc, hiện đại, có xu hướng tìm kiếm kiến thức về hôn nhân và gia đình tuy nhiên áp lực học tập lớn ,ảnh hưởng của lối sống hiện đại và chủ yếu là sinh viên còn trẻ, thiếu kinh nghiệm sống nên khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề gia đình.