Như các bạn đều biết, Muộn Du Bình là biệt danh Ngô Tà đặt cho Trương Khởi Linh ngay lần đầu gặp gỡ và gần như được dùng thay cho tên riêng của anh trong suốt câu chuyện. Mình đã từng giải nghĩa ngắn gọn cái tên này một lần ở quãng đầu truyện, rằng nó là cách gọi tắt của "muộn thanh bất khang tha du bình" = "thằng con ghẻ một tiếng cũng không nói" và vẫn nghĩ như thế là đủ. Cho đến một ngày đẹp trời, nhóm mình bị réo tên trên đền Thị với lý do "dịch sai nghĩa cụm "tha du bình", khiến reader hiểu lầm và vác cái định nghĩa sai đó đi ý kiến ý cò với Bách Nhục, RẢI CÁI SAI ĐI KHẮP CHỐN" thì mình mới giật mình trước tình trạng đọc không tinh hiểu không kĩ và đánh đồng các ngữ cảnh khác nhau vào làm một của một số "reader mà không phải reader" thời nay *lau mồ hôi*. Cho nên mình quyết định viết note này để giải thích cho các bạn ý nghĩa cái tên Muộn Du Bình và lý do vì sao không thể dịch thoáng thông thốc Muộn Du Bình thành Bình Kín Miệng. Mọi thắc mắc xin phản hồi bên dưới, từ sau nếu còn ai lên đền ném thị với cùng lý do thì mình sẽ chỉ dẫn link bài này, không dư hơi trả lời nữa, gõ phím nhiều mỏi tay lắm chứ *cười*

Để giải nghĩa "Muộn Du Bình", mình xin phép bắt đầu từ "Ngô Tà tư gia bút ký" – một cuốn sách khác của Nam Phái Tam Thúc, có thể coi như bản phụ lục cho Đạo mộ bút ký. Trích đoạn sau tên "Muộn Du Bình" – chính là phần I của cuốn Ngô Tà tư gia bút ký số 5:

我碰到一个很讨厌的小子，我从来没见过这种人，他肯定是一个嗜睡症的中度患者，我看他除了要走路的时候，其他能睡的时候都在睡觉，即使是走路的时候他也闷声不吭，没睡醒的样子。

我给他起了个外号，叫做闷声不吭的拖油瓶，我不喜欢在背地里骂人，但是这人实在是过份。怎么说我也算是个善于结交人的人，但是他的态度，完全就是一副没有必要和我产生任何关系的样子。
不过有他在一边，总有一种很异样的安心，可能是沉默的人总让人有很nb的错觉。我很想知道他的眼神下面藏着什么。

(Tôi chạm mặt một thằng cha đáng ghét, xưa nay tôi chưa bao giờ gặp người nào như thế. Hắn nhất định là một con bệnh mê ngủ cỡ vừa, tôi thấy ngoài những khi đi đường thì bất cứ lúc nào ngủ được hắn đều ngủ, dù đang đi hắn cũng không thèm lên tiếng, trông như thằng ngái ngủ.

Tôi đặt cho hắn biệt danh là thằng con ghẻ một tiếng cũng không nói. Tôi không thích chửi người sau lưng nhưng tên này đúng là quá đáng. Gì thì gì tôi cũng có thể coi là người giỏi giao thiệp, nhưng thái độ của hắn hoàn toàn là cái kiểu không cần gây dựng bất cứ mối quan hệ nào với tôi.

Nhưng ở bên hắn, tôi luôn cảm thấy yên tâm lạ thường, có thể là do người trầm lặng luôn khiến người ta nảy sinh ảo giác hắn rất trâu bò. Tôi rất muốn biết đằng sau ánh mắt hắn ẩn chứa điều gì.)

Vậy là đã rõ nguồn gốc cái tên Muộn Du Bình hiển nhiên là từ một câu chửi chứ chả có cái bình nào ở đây mà có người đi dịch là Bình Kín Miệng aka Hũ Nút =)) (Nhưng đôi khi trong đồng nhân văn mình vẫn thích dịch là Bình Dầu Ôi cho nó dễ thương :">) Do "muộn thanh bất khang" rất dễ hiểu, nên mình xin đi sâu vào việc giải nghĩa cụm từ "tha du bình" – một yếu tố quan trọng cấu thành biệt danh "Muộn Du Bình" và cũng chính là điều một số "reader" thắc mắc, bằng cách quay về lần đầu tiên Ngô Tà thốt ra cụm từ này – Chương 3 phần I Đạo mộ bút ký.

　　这次三叔一共带了三个人，其中两个我以前见过，都是实在人，聊的很开，第三个就是我在三叔楼下看到背着剑盒的那小子，不知道和三叔是啥关系，也跟来了。不过这小子特讨厌，整个儿一拖油瓶，一路上屁都没放一个，就直勾勾看着天，好像忧郁天会掉下来一样！我一开始还和他说几句话，后来干脆懒的理他，一直连他的名字都不知道。

(Lần này chú Ba dẫn theo tổng cộng ba người, mà hai người trong đó đã từng gặp trước đây. Họ đều là người trò chuyện cởi mở, tính tình thành thực, người thứ ba chính là tên đeo kiếm sau lưng tôi gặp dưới nhà chú Ba, không biết có quan hệ gì với chú, cũng đi cùng luôn. Có điều thằng cha này vô cùng đáng ghét, bộ dáng hệt như thằng con ghẻ, cả quãng đường dài chẳng buồn mở miệng lấy một lần, chỉ ngẩng đầu nhìn trời đăm đăm, cứ như lo trời sắp sập xuống không bằng! Ban đầu tôi còn thử trò chuyện với hắn mấy câu, sau cũng lười để ý đến hắn, cuối cùng ngay cả tên cũng không biết.)

Và đây là chú giải của mình cho cụm 拖油瓶, hay "thằng con ghẻ" trong bản edit:

Thằng con ghẻ: Nguyên văn "tha du bình". Muộn Du Bình = gọi tắt của muộn thanh bất khang tha du bình = thằng con ghẻ một tiếng cũng không (thèm) nói, nhưng thường được fangờ thân mật gọi là bình dầu ôi

Mình cho rằng chú giải như thế là tương đối dễ hiểu, đặc biệt là nêu rõ được mối liên hệ giữa câu chửi "thằng con ghẻ" ở đoạn này và biệt danh "Muộn Du Bình" trong những chương sau. Nhưng gần đây được biết một số "reader" lên án mình dịch sai và RẢI CÁI SAI ĐI KHẮP CHỐN, tha du bình không phải "thằng con ghẻ" mà là "cái đuôi, cục nợ, vật cản" cơ. Mình bàng hoàng, mình sửng sốt, trái tym mong manh vỡ tanh banh như bong bóng xà phòng. Mình dẫn chứng, mình thanh minh đủ kiểu, nhưng người ta lạnh lùng gạt đi bằng hết và khăng khăng mình "đã trót bám vào cái nghĩa kia rồi, giờ nhận sai và sửa nó cũng khó như bảo Bách Việt sửa sai vậy". Quá đau lòng vì một tấm lòng son nhúng chàm đen, mình ngồi trong xó dán trái tym lầm lỡ bằng keo 502 quá đát, sau ba ngày gặm nhấm nỗi đau cuối cùng vết thương cũng lành miệng và mình ngồi đây giải thích lại một lượt lý do mình dịch "tha du bình" là "thằng con ghẻ" trong khi những lời vàng ngọc của người ta đã bay biến ráo theo cò lông :'(

Đầu tiên, xin đi từ trang từ điển phổ biến nhất trong giới editor, baike.baidu.com, và đây là định nghĩa "tha du bình" của nó.

Phần giải nghĩa trong đây rất dài, mình tóm gọn lại như sau:

– Xét về nghĩa đen, thì tha du bình = kéo bình đựng dầu.

– Xét về nghĩa bóng, thì tha du bình = con chồng trước được phụ nữ mang theo khi tái giá, hay "con ghẻ". Đây còn là một câu chửi mang hàm ý độc địa, bởi vì thời xưa phụ nữ tái giá và đứa con ghẻ thường bị chê cười xa lánh.

– Vì sao từ nghĩa đen là "kéo bình dầu" lại suy ra nghĩa bóng là "con ghẻ"? Bởi vì nông dân cổ đại dùng ống trúc đựng dầu, dầu dùng sinh hoạt của thôn đều do 1,2 người đi mua, mỗi lần cần đi rất xa để mua 7,8 ống cồng kềnh, nên kéo lê dưới đất. Dầu kéo vừa nặng vừa vướng víu lại toàn là dầu mua cho người ta, dầu của mình chiếm phần rất nhỏ. Người chồng sau phải nuôi con của người ta, mang họ nhà người ta, hơn nữa còn bẩn thỉu lôi thôi lếch thếch, đi vướng chân nhìn vướng mắt, nên so sánh nó với bình dầu mua hộ bị kéo lê trên đường.

– Một nghĩa chuyển nữa là "nhân tố cản trở công việc trong một nhóm" – hay theo lời của "reader" là "gánh nặng, cục nợ, cái đuôi".

Và các "reader" đã bám riết vào cái nghĩa chuyển này, cho rằng phải dịch "tha du bình" là cái đuôi hoặc mới đúng, chứ không phải "thằng con ghẻ". Lý do họ đưa ra nghe cũng rất hợp lý – một là vì họ đã đọc nhiều bộ truyện khác đều dùng từ "tha du bình" với nghĩa "gánh nặng, cái đuôi", suy ra trong Đạo mộ bút ký nó cũng PHẢI mang nghĩa này; hai là vì Trương Khởi Linh không hòa hợp với các thành viên trong nhóm, đi theo chỉ tổ vướng chân, giống một "cái đuôi, gánh nặng"; ba là vì chửi "thằng con ghẻ" thì phải có phụ huynh đi kèm, Trương Khởi Linh không phải con ghẻ cũng không đi với phụ huynh thì sao chửi? Mình không rõ ngoài "reader" trên thì còn có ai thắc mắc tương tự hay không, nhưng để phòng xa, hôm nay mình sẽ lần lượt phản bác lại ba luận cứ trên và đưa ra lý lẽ của mình khi chọn nghĩa "thằng con ghẻ".

Đầu tiên, về lý do "nhiều bộ truyện khác dùng 'tha du bình' với nghĩa 'gánh nặng, cái đuôi', suy ra trong Đạo mộ bút ký nó cũng PHẢI mang nghĩa này". Về logic, câu này sơ hở nặng, bởi vì 'tha du bình' là cụm từ có ít nhất 2 nghĩa, dùng nghĩa nào còn tùy vào ngữ cảnh riêng của truyện. Mình chưa đọc bộ nào có cụm 'tha du bình' với nghĩa 'gánh nặng, cái đuôi', nhưng theo ví dụ của một bạn ẩn danh dễ thương tên Mông nở hoa mà mình đã có vinh dự được tiếp chuyện thì trong những truyện đó, cụm từ này tuy mang nghĩa tiêu cực nhẹ nhưng hoàn toàn không dùng để chửi, thậm chí đôi khi nó còn là một từ trách yêu. Mà Ngô Tà đã nói gì khi đặt biệt danh "muộn thanh bất khang tha du bình"? "Tôi không thích chửi người sau lưng nhưng tên này đúng là quá đáng." Vâng, đó chính xác là một câu chửi! Theo bạn thì, "cái đuôi, gánh nặng" so với "thằng con ghẻ", đâu mới là câu chửi? Mình nghĩ không cần tốn quá nhiều noron để đưa ra đáp án cho câu hỏi này.

Đến đây lại có người thắc mắc, Trương Khởi Linh là người mới gặp, không thù không oán gì, vì sao Ngô Tà lại dùng câu chửi có phần nặng nề này với anh ta? Xin giải đáp luôn, vì Ngô Tà ghét cái thái độ của anh ta, và vì thằng bé ngoa ngoắt thành quen rồi :)) Hai trích đoạn từ Ngô Tà tư gia bút ký và Đạo mộ bút ký quyển 1 chương 3 đều cho thấy Ngô Tà vừa gặp đã ngứa mắt và chửi thầm Trương Khởi Linh trong bụng vì anh ta ngủ suốt ngày, những lúc thức hiếm hoi thì cũng không nói không cười, âm thầm như bóng ma, và vì anh ta tỏ thái độ không quan tâm, không muốn dính líu đến Ngô Tà, khiến Ngô Tà xưa nay vẫn luôn tự tin mình giỏi giao tiếp cảm thấy tự ái, đó gọi là ghét cái thái độ. Còn ngoa ngoắt thành quen thì những ai thường xuyên theo dõi ĐMBK đều biết Ngô Tà là người ác miệng nhưng không ác ý, rất hay thuận miệng chửi thề, ngay cả ông chú rất thân thiết cũng thường xuyên bị chửi là lão già chết tiệt, cho nên chuyện thằng bé ngứa mắt "một thằng cha lầm lì phát ghét, đã cố làm thân vẫn không thèm để ý đến mình" rồi chửi thầm anh ta trong đầu cũng không có gì lạ, huống chi Trương Khởi Linh còn là một người đặc biệt, có là là đặc biệt nhất trong dàn nhân vật của ĐMBK.

Có một điều khá thú vị mình biết được khi đi tìm tư liệu liên quan, đó là "cái đuôi, gánh nặng" là một cách hiểu sai của từ "tha du bình" do hiểu lầm chữ "tha", và cách hiểu sai này mới xuất hiện gần đây. đã nói rất rõ điều này với những ví dụ xuất hiện sớm nhất vào năm 2008:

拖油瓶 – 错误应用
有一个小女孩，刚上初中一年级，她在一篇作文中写道："自从妈妈出国以后，妹妹便成了我的拖油瓶。我到东她跟到东，我到西她跟到西，甩也甩不掉。"中学生竟有了"拖油瓶"，而这个"拖油瓶"又是自己的妹妹，让人读后哭笑不得。她显然把"拖"字理解成了跟随的意思。
没过多久，又一次和"拖油瓶"不期而遇。这一次可是大记者写的，而且公开发表在报纸上——— 2008年l月22日的《工人日报》第1版，刊登了一篇报道：《原是家里顶梁柱，现在成了"拖油瓶"》。它反映的是农民工的职业病问题，其中有个农民工被确诊为锰中毒，逐渐丧失了劳动能力，由"顶梁柱"变成了"拖油瓶"。作者显然把"拖"字理解成了拖累的意思。
其实，这种理解纯属想当然。凡是收录这一词条的工具书，"拖油瓶"都只有一种解释，即指再嫁妇女带到夫家的儿女。

Nam Phái Tam Thúc viết ĐMBK tập 1 vào khoảng năm 2006, và Nam Phái Tam Thúc là người rất cẩn thận khi đặt tên, bạn nghĩ ổng có thể đặt biệt danh cho nhân vật bằng một cách hiểu sai xuất hiện vào khoảng những năm 2008 hay không?

Trên , trang từ điển mạng thông dụng nhất của Trung Quốc thì chỉ hiển thị hai nghĩa đều liên quan đến "đứa con ghẻ", chứng tỏ nghĩa chuyển xuất hiện chưa lâu:

◎ 拖油瓶 tuōyóupíng
(1) [(of woman)remarry with children by a previous husband]∶旧蔑指妇女带着与前夫所生的孩子再嫁
(2) [a woman's children by a previous marriage]∶再嫁时所带的前生子女(有歧视意)
————————–

指再嫁妇女带到夫家的儿女。《初刻拍案惊奇》卷三三：" 天祥 没有儿女， 杨氏 是个二婚头，初嫁时带个女儿来，俗名叫做'拖油瓶'。"《新华文摘》1983年第4期："我早知道......有了后爹就会出后娘！你们早就想把这些拖油瓶撵出门去了！"《花城》1981年第6期："我从小失去父亲，母亲嫁给后父，我做了'拖油瓶'。"

Rõ ràng một số bạn "reader" đã căn cứ vào một nghĩa hiểu sai và chưa chắc đã xuất hiện vào thời điểm Nam Phái Tam Thúc viết Đạo mộ bút ký tập 1 để phán mình dịch sai, nên mới sơ hở lỗ chỗ như vậy ^^

Đến đây lại có một số người lý sự, "Đừng quá ỷ vào baike, trang đó giống trang wiki đều là mã nguồn mở, ai cũng có thể sửa nội dung". Thì mình cũng xin trả lời rằng: Ai cũng biết thông tin trên wiki và baike không chính xác hoàn toàn, nhưng wiki lẫn baike đều có người quản lý, độ tin cậy khá cao và vẫn là công cụ được editor sử dụng phổ biến để tra nghĩa từ hoặc thành ngữ khi edit. Có thời gian mình bám trụ trên một tieba và rất nhiều lần nghe fan Tàu than thở mình vừa sửa baike để thêm thông tin, một thời gian sau quay lại đã bị xóa hết. Nghĩa là, trên lý thuyết ai cũng sửa được baike, nhưng thực tế bạn không thể add thông tin bừa bãi lên đó được. Những người hay nói khơi khơi nghe có vẻ dễ dàng lắm thường chưa thử sửa baike hay wiki bao giờ ^^

Tiếp theo, về lý lẽ thứ hai "Trương Khởi Linh lầm lì ít nói, không hòa hợp với các thành viên trong nhóm, đi theo chỉ tổ vướng chân, giống một "cái đuôi, gánh nặng", thì chỉ cần đoạn trích trong Ngô Tà tư gia bút ký đã đủ để phản bác lại một cách đầy đủ và thuyết phục:

Nhưng ở bên hắn, tôi luôn cảm thấy yên tâm lạ thường, có thể là do người trầm lặng luôn khiến người ta nảy sinh ảo giác hắn rất trâu bò. Tôi rất muốn biết đằng sau ánh mắt hắn ẩn chứa điều gì.

Rõ ràng là tuy chướng mắt nhưng Ngô Tà vẫn cảm thấy Trương Khởi Linh là một người có nhiều bí mật, đáng tin cậy và có vẻ rất trâu bò – hay nói nôm na anh ta là một cao thủ bí ẩn. Một người như thế giống "cái đuôi, gánh nặng" ở chỗ nào? Rõ ràng Ngô Tà chỉ ghét anh ta vì cái thái độ, chứ không hề đánh giá thấp năng lực của anh ta.

Cuối cùng, lý lẽ "chửi "thằng con ghẻ" thì phải có phụ huynh đi kèm, Trương Khởi Linh không phải con ghẻ cũng không đi với phụ huynh thì sao chửi?" rõ ràng cũng không đứng vững, vì khi chửi ai mà chẳng nói ngoa lên, chứ không lẽ nghe ai bị chửi là "thằng *** đẻ" bạn sẽ nghĩ mẹ anh ta không phải người? Ngay trong tiếng Việt, câu chửi "đồ con ghẻ" tuy hiếm gặp nhưng nó cũng không chỉ dành riêng cho những người con riêng, nên ý kiến cho rằng không có phụ huynh đi kèm thì không được chửi "thằng con ghẻ" là chưa chính xác.

Tóm lại:

1/ Căn cứ và Ngô Tà tư gia bút ký thì biệt danh Muộn Du Bình là cách gọi tắt của "muộn thanh bất khang tha du bình".

2/ Mình không cần biết có những truyện nào dịch "tha du bình" là "cái đuôi, gánh nặng", nhưng chữ tha du bình trong Đạo mộ bút ký không thể áp cái nghĩa đó vào mà phải dùng nghĩa gốc "thằng con ghẻ", vì những lý do sau:

– Đó là một câu chửi đã được tác giả khẳng định.

– Nghĩa "cái đuôi, gánh nặng" là cách hiểu sai mới phát sinh vào khoảng những năm 2008, trong khi Nam Phái Tam Thúc đã viết Đạo mộ bút ký tập 1 trước đó. Bản thân Nam Phái Tam Thúc là người rất khoái đặt biệt danh và cũng rất cẩn thận khi đặt biệt danh, nên khó có chuyện dùng sai nghĩa từ.

– Trong đoàn Trương Khởi Linh có thể coi là một cao thủ, không làm vướng víu tay chân ai nên không thể gọi anh ta là cái đuôi hay gánh nặng. Ngô Tà ngứa mắt vì thái độ lầm lì không hợp tác của anh ta nhưng vẫn cảm thấy anh ta đáng tin cậy và rất giỏi.

– "Thằng con ghẻ" đơn giản chỉ là một câu chửi ngoa ngoắt, không cần thiết phải đi kèm với phụ huynh. Ngô Tà ngoa ngoắt thành quen, nên vừa gặp người ta đã ngứa mắt chửi cũng không phải chuyện lạ.

Nếu bạn có ý kiến gì mới hoặc chưa nhất trí với lý lẽ nào đó trong bài viết của mình thì đừng ngại comment bên dưới, chúng ta sẽ cùng ngồi lại nói chuyện đàng hoàng. Dĩ nhiên nếu bạn có biểu hiện nhây hoặc cố tình không muốn hiểu lời giải thích của mình, thì cho phép mình miễn tiếp :">

Kết luận: Tiếng Trung là thứ tiếng phức tạp, một trong những nguyên nhân gây ra sự phức tạp này là hệ thống điển tích điển cố gắn liền với văn hóa của nó. Là một người dịch nghiệp dư, khi gặp những từ hoặc cụm từ chưa rõ nghĩa, bạn nên tra tất cả những nguồn có thể tra, hỏi tất cả những người có thể hỏi, và cuối cùng mới dùng đến logic lẫn cảm tính của cá nhân để xét xem nghĩa nào là thích hợp. Tha du bình có ít nhất 2 nghĩa, do đó nó được dịch là "con ghẻ" hay "cái đuôi, gánh nặng" còn tùy vào ngữ cảnh, bất cứ ai áp đặt thiếu linh hoạt một nghĩa duy nhất cho mọi trường hợp mà không xét đến ngữ cảnh riêng của trường hợp đó đều có thể dẫn đến sai sót. Tất nhiên đúng sai trong chuyển ngữ không bao giờ là tuyệt đối, mình tin rằng dù mình đã giải thích cặn kẽ thì vẫn có những người cho rằng "tha du bình" không phải "thằng con ghẻ", và mình tôn trọng ý kiến cá nhân của các bạn. Mình chỉ mong trước khi phát biểu bất cứ điều gì, các bạn hãy tìm hiểu cho thật kỹ, và đặt chữ "tôi nghĩ/tôi cho rằng" lên đầu câu, bằng không bất cứ khi nào nghe được một câu đại loại như "các bạn dịch sai rồi, chỗ này PHẢI dịch là thế này chứ không phải thế kia" ở bất cứ đâu, mình vẫn sẽ tranh luận đến cùng để bảo vệ lý lẽ của mình.

Ngoài ra mình luôn khuyến khích các bạn phản hồi ngay trên wp này hoặc qua mỗi khi có thắc mắc nào đó liên quan đến vấn đề chuyển ngữ. Nhà mình không có chế độ kiểm duyệt comment dù là lần com đầu tiên, dù hơi lười rep com nhưng gần như mình không bỏ sót com nào hỏi về nội dung truyện, còn confession tuy 1 tháng mới check 1 lần nhưng yên tâm là mình đọc hết không bỏ qua ai cả. Gặp nhau trên đền Thị là điều mình không mong muốn nhất, và đã lên đó ném thị nhóm mình thì đừng hỏi vì sao mình cư xử thiếu thân thiện :">