我的身体素质在这里的人中是最差的，本来是打死都不应该动的，三叔知道这一点，但还是让我下去，显然不会是让我做体力活，我想肯定有他的理由。但是闻着这渠井的味道，我实在是不想下去。

Thể chất của tôi kém nhất ở đây, lẽ ra có đánh chết cũng không nhúc nhích, chú Ba biết rõ điều này nhưng vẫn bảo tôi xuống dưới, đương nhiên không để tôi lao lực rồi. Tôi nghĩ chú làm vậy chắc chắn là có lý do của mình. Nhưng mà ngửi mùi khăm khẳm bốc lên dưới giếng, tôi thực sự là chẳng muốn chui xuống tí nào.

不过这是不可能的，所有人都看向我，一方面对这下面的情形非常的好奇，一方面黑眼镜也说得一点余地也没有，我无法拒绝，只好由黑眼镜护着，顺着裂缝降了下去。

Có điều không muốn cũng chẳng được, tất cả mọi người đều đổ dồn vào nhìn tôi. Một phần là tôi cũng tò mò dưới kia có cái gì lắm, một phần nữa là lời nói của gã Hắc Nhãn Kính kia chẳng chừa một khe hở cho tôi từ chối, cuối cùng tôi đành phải để Hắc Nhãn Kính giúp đỡ, luồn theo cái khe chui xuống phía dưới.

大概是心理因素加强了我的错觉，下到下面之后，立即我就闻到了一股浓烈的尿骚味，浓的让我无法呼吸，而且这渠道也没有我想的如此好走，角度非常大，看着三叔这么平稳的降下去原来是用了死力气的，滑了一下，立即我的身上粘上了大量的混这尿液的烂泥和苔藓。不由直皱眉。

Có lẽ là yếu tố tâm lý đã càng gia tăng thêm ảo giác của tôi, sau khi xuống đến phía dưới, tôi lập tức ngửi thấy mùi nước đái khai ngòm, khiến tôi không hít thở nổi. Hơn nữa, con đường cũng không dễ đi như tôi từng tưởng tượng, góc chênh rất lớn, nhìn chú Ba chui vào dễ dàng thế thôi, chứ thực ra phải dùng hết sức lực mà đạp xuống cả đấy. Tôi trượt chân một cái, tức thì toàn thân dính đầy nước tiểu lẫn bùn lầy và rong rêu. Không khỏi nhíu mày.

在我上面的黑眼镜就笑道："不好意思，哥们，不过尿对皮肤好。"

Hắc Nhãn Kính ở ngay phía trên tôi, cười nói: "Ngại quá, người anh em, cơ mà thôi, nước tiểu tốt cho da lắm đấy."

"他娘的，还好你没让他们往这里拉屎。"我骂道。

"Mẹ nó chứ, may mà không để mấy ông kia đại tiện xuống đây." Tôi chửi thề.

他呵呵地笑起来，上面的人听到，以为出了什么事情，绳子停了一下，他马上往上打了信号，让他们继续放绳。

Hắn ta cười hề hề, người phía trên nghe thấy, cứ tưởng chúng tôi gặp phải chuyện gì, bèn ngừng thả dây. Hắn bèn ra tín hiệu với phía trên, để bọn họ tiếp tục thả dây xuống.

四周很快就一片漆黑，因为这里太过狭窄，连头都没法抬，所以除了黑眼镜的手电，我什么也看不见。好在是下降，如果爬上来更累。

Chẳng mấy chốc khắp bốn phía trở nên tối đen, do nơi này quá chật hẹp, thậm chí còn không ngẩng được đầu lên, cho nên tôi chẳng nhìn thấy gì cả ngoài ánh sáng đèn pin của Hắc Nhãn Kính. Cũng may là chui xuống, chứ trèo lên thì còn mệt nữa.

我看着他还是戴着黑眼镜，就忍不住问他道："你戴着那玩意能看得见吗？"

Tôi thấy gã này vẫn đeo kính râm, bèn không kìm được mà hỏi: "Anh đeo kính thế thì có nhìn thấy gì không đấy?"

他朝我笑笑："戴比不戴看得清楚。"

Hắn ta nhìn tôi cười: "Đeo vào nhìn còn rõ hơn không đeo."

我不知道他是什么意思，不过他不想解释，也就不再问什么。

Tôi không hiểu hắn ta có ý gì, có điều hắn không muốn giải thích, tôi cũng không hỏi nhiều nữa.

一路往下，很快就到了刚才上面看到的砂土裂缝的口子处，照了一下立即就发现其中别有洞天，里面是一条只能一个人前胸贴后背横过去的缝隙，但一进去就能发现缝隙虽然非常狭窄，但是极深，而且往上下前方都有发育，看上去好像是一座巨大的山被劈成两半，而我爬进了劈出的刀缝里的感觉。

Thẳng đường xuống, chẳng mấy chốc đã đến cái khe nứt kia. Vừa chiếu đèn một cái liền nhìn thấy trong đó còn có một cái hang khác, khe hở chỉ đủ để một người vừa khít chui vào. Chui vào xong liền nhận thấy, tuy cái khe rất chật hẹp, nhưng lại sâu vô cùng, hơn nữa cả hai đầu trên dưới đều còn sâu tít tắp nữa, cứ như thể cả một quả núi khổng lồ bị bổ làm đôi, mà nơi tôi sắp chui vào đây chính là kẽ hở nơi đao chém vậy.

而且让我吃惊的是，缝隙壁上都是石窟上的那种佛龛似的坑，就是把整块砂土的裂缝壁砸出了一个个凹陷来，每个凹陷里都是一团干泥茧，用烂泥黏在凹陷出，和四周的根须残绕在一起。泥巴都开裂了，好像干透的肥皂。

Hơn nữa, điều làm tôi giật mình đó là, trên vách khe nứt lởm chởm toàn hốc, cứ như những am thờ Phật trong hang đá vậy. Những cái hốc đó được đục ra từng cái từng cái một trên vách đất trong khe hở này, trong mỗi cái hốc lại có một cái kén bằng bùn khô, dính vào trong đáy hốc bằng bùn nhão, lẫn lộn cùng với mấy đoạn rễ đứt. Kén bùn khô đến nứt cả ra, cứ như cục xà bông khô cứng vậy.

往上下左右看看这种凹陷到处都是，一溜照去，缝隙深处只要有手电光照的地方都有。

Nhìn khắp trên dưới trái phải toàn là những cái hốc như thế, vừa chiếu đèn pin vào sâu trong khe nứt, chỗ nào ánh đèn pin chiếu đến cũng thấy toàn hốc là hốc.

我们挤进缝隙中，我摸了一下里面的砂土，发现硬的好比石头，这些应该是砂土沉积下的土质，非常潮湿，富含有水份，再往里挤进去，一下我就下到一个泥茧的边上，我想去摸一下，但是黑眼镜喝了我一声，不让我碰，说："小心，不要碰这写泥茧。""这些茧里面是什么？"我问道。

Chúng tôi len vào trong khe nứt, tôi sờ soạng đất cát bên trong một chút, ấy thế mà đất cứng như đá vậy, chất đất ở đây là chắc là tầng tích tụ rồi, cực kỳ ẩm ướt, lại chứa nhiều nước. Tôi lại cố nhích vào trong, loáng cái đã xuống đến bên cạnh một cái kén bùn. Tôi định sờ một cái xem sao, nhưng Hắc Nhãn Kính lại quát tôi một tiếng, không cho tôi sờ vào, nói: "Cẩn thận, đừng có sờ vào mấy cái kén bùn này." "Bên trong kén bùn là cái gì thế?" Tôi hỏi.

"死人。"他照了照其中一只，那是一只已经破裂的泥茧。里面露出了白色的骨骼，"曲肢葬，这里可能是当时的先民修建的最原始的井道，没有石头，只有泥修平的一些山体裂缝，后来被当成墓穴使用了。"

"Người chết." Hắn chiếu đèn vào một cái kén trong số đó. Kén bùn đó đã vỡ. Lộ ra mấy khúc xương trắng hếu bên trong. "Khúc chi táng, có thể đây là đường giếng từ thời nguyên thủy nhất ở nơi này, trong không lát đá, chỉ là mấy khe núi được san phẳng bằng bùn mà thôi, về sau bị sử dụng như một mộ huyệt."

"墓穴？这种地方？"我纳闷着。

"Mộ? Cái chỗ này á?" Tôi buồn bực nói.

"修这种工程肯定会死很多人，这些可能是其他国家俘虏来的奴隶，死在这里，不可能运出去埋，就就地掩埋，长城边上就有不少。"黑眼镜就道，"到了。"

"Xây dựng công trình kiểu này chắc chắn sẽ có rất nhiều người chết, có lẽ bọn họ là nô lệ hoặc tù binh của nước khác, chết ở đây, không thể chuyển ra ngoài mai táng, bèn chôn luôn ngay tại chỗ. Ở mép Trường Thành cũng có không ít hố chôn kiểu này rồi." Kính Râm nói. "Đến rồi."

我往下看去，这缝隙远没有到底，但是在缝隙一边的石壁上，巨石继续开裂出了一条缝隙，有手电光在闪着，显然三叔就在里面。

Tôi nhìn xuống, vẫn chưa đến tận đáy khe nứt, nhưng ở một bên vách khe lại có một khe hở khác nữa, có ánh đèn pin loang loáng, hiển nhiên chú Ba đang ở bên trong.

黑眼镜往上打了信号，绳子停住，我们小心翼翼地攀爬下去，三叔就伸手出来把我拉了进去。

Hắc Nhãn Kính ra tín hiệu, sợi dây dừng lại, chúng tôi cẩn thận bám xuống, chú Ba ở trong kéo tôi vào.

这一条缝隙十分的狭窄，最要命的是十分的矮，大概只有半人高，我只有毛着腰进去。脚疼得要命，一进去就坐倒在地上。接着黑眼镜也毛着腰进来了。

Đây là một khe hở hết sức chật hẹp, khổ nhất là nó cực kỳ thấp, chỉ cao khoảng nửa người, tôi phải khom lưng mới chui vào được. Chân đau muốn chết, vừa vào trong liền ngã ngồi luôn xuống đất. Tiếp theo đó, Hắc Nhãn Kính cũng khom lưng chui vào.

转目看四周，就发现这里裂缝的两边，全是细小的树根须和干泥包裹的泥茧，缩在凹陷中一直排列在两边，能听到废墟下水流的声音。再往里看，我发现这条缝隙裂在另一条石头井道上的。显然地震使得这的砂土层开裂，裂缝将相距很深的两条井道连接了起来，我们走了一条近路。

Đưa mắt nhìn xung quanh, tôi nhìn thấy hai bên vách khe là mấy hàng kén bùn bọc bằng bùn khô lẫn những mẩu rễ cây li ti nằm lọt thỏm trong các hốc, ở đây tôi còn nghe thấy tiếng nước chảy ngầm dưới khu phế tích. Đi sâu vào trong nhìn tiếp, tôi phát hiện ra trong khe này còn có một vết nứt khác dẫn ra một đầu khác của đường giếng bằng đá lúc trước. Chứng tỏ động đất đã khiến tầng đất ở đây nứt toác ra thành các khe nhỏ, nối liền hai đầu đường giếng cách nhau rất xa, cho chúng tôi một lối đi tắt.

井道的里面一片狼藉，也是四处开裂，显然废墟倒塌的时候，形成了无数这种裂缝。

Bên trong đường giếng lộn xộn vô cùng, cũng đầy các vết nứt vỡ, rõ ràng lúc khu phế tích sụp đổ đã tạo nên vô vàn những khe nứt như vậy.

我就问三叔道："为什么让我下来？"

Tôi bèn hỏi chú Ba: "Sao chú lại kêu cháu xuống?"

"我来让你看个东西。"他道，示意我跟他走，我们在矮小的缝隙里蹲着走了几下，他用手电指着一边的树根后的沙土壁。

"Chú cho mày xem cái này." Chú nói, ý bảo tôi đi theo. Chúng tôi cứ ngồi xổm mà lết đi trong cái khe bé tí một hồi, sau đó chú dùng đèn pin chỉ vào một bên vách tường đất dày đặc rễ cây.

我一开始看不清楚那里有什么，因为全是粘在沙土壁上的树根，凑近了看，才看到上面，有人刻了一行字，好像是几个英文字母，我心里一惊，抓住三叔的手让他照得准点，仔细辨认，就"哎呀"了一声。

Mới đầu tôi còn không nhìn rõ đó là cái gì, bởi vì nhiều rễ cây dính vào vách tường đất quá. Lại gần nhìn kỹ, tôi mới nhìn thấy trên vách có một hàng chữ do người khắc vào, hình như là mấy chữ cái tiếng Anh, tôi âm thầm giật mình kinh ngạc, chộp lấy đèn pin của chú Ba mà chiếu, nhìn cho thật kỹ, rồi kêu lên "Ai da" một tiếng.

三叔道："你看看，这和你在长白山里看到的，小哥留下的记号是不是一样的？"

Chú Ba bảo: "Mày xem xem, có giống cái ký hiệu mà mày từng thấy ở trong núi Trường Bạch không, có phải ký hiệu mà Tiểu Ca để lại không?"

我忙点头，这就是闷油瓶在长白山里刻的记号，心里一下骂开了，他娘的难道闷油瓶刚刚来过这里？

Tôi vội vàng gật đầu. Đây chính là ký hiệu mà Muộn Du Bình từng khắc ở trong núi Trường Bạch, tôi bắt đầu chửi um lên trong bụng, mẹ kiếp chẳng lẽ Muộn Du Bình vừa đi qua đây à?

"你是怎么发现的？"我问三叔道。

"Sao chú phát hiện ra cái này?" Tôi hỏi.

他抹了抹脸上的泥道："你别管这些，你能肯定这是小哥的笔迹，不是其他人刻的类似的记号吗？"

Chú lau vết bùn trên mặt, nói: "Không quan trọng, mày xác định chắc chắn đây là nét chữ của Tiểu Ca chứ? Không phải người khác khắc cùng một ký hiệu đúng không?"

我不明白他的意思，点了点头表示可以肯定，他立即招手给黑眼镜："瞎子，告诉上面的人给老子全部下来。咱们找到入口了。"

Tôi không rõ ý của chú, bèn gật đầu khẳng định. Chú lập tức ngoắc Hắc Nhãn Kính lại, nói: "Hạt Tử, bảo người phía trên xuống hết đây cho lão tử. Chúng ta tìm được lối vào rồi."

黑眼镜应了，退了出去，就给上面打了信号。

Hắc Nhãn Kính gật đầu, lui ra ngoài, ra tín hiệu với người phía trên.

我问三叔到底是怎么回事，三叔就道："你仔细看看这个记号，感觉一下和长白山刻的有什么不同？"

Tôi hỏi chú Ba rốt cục thế này là thế nào, chú Ba bảo: "Mày nhìn kỹ cái ký hiệu này xem, cảm giác có cái gì khác với cái ở Trường Bạch không?"

"不同？"我一下子没法理解三叔的意思，凑近去看，忽然发现这个记号颜色发灰。

"Khác á?" Tôi nhất thời không hiểu ý chú Ba, ghé sát mắt vào mà nhìn, chợt nhận thấy ký hiệu này có bám bụi xám tro.

记号是刻在砂土上的，这种砂土本来是不适合刻任何东西的，因为虽然坚硬但是非常脆，力道用的小了，刻不出痕迹来，力道用的大了，可能正块砂土都裂开来，这记号有点复杂，显然刻的时候十分的小心，而这发灰色颜色，是砂土经年累月氧化的痕迹，记号之中的灰调和周围的砂土几乎一样，这就表示，这记号显然刻在这里有点年头了。

Ký hiệu khắc vào đất cát, chất đất này không thích hợp để chạm khắc bất kỳ cái gì, bởi nó tuy rắn nhưng rất giòn, nếu lực quá yếu thì không khắc ra được dấu vết gì, lực quá mạnh thì có nguy cơ cả tảng đất sụp ngay. Ký hiệu này có hơi phức tạp, chứng tỏ lúc khắc phải hết sức cẩn thận, mà ký hiệu đã bám bụi xám ngắt, thì là dấu vết oxy hóa qua năm này tháng nọ, mà lớp bụi trong ký hiệu nếu gần như tiệp với màu đất xung quanh, thì chứng tỏ, ký hiệu này đã được khắc từ cách đây khá lâu rồi.

"不对。"我就疑惑道："这是个老记号？你让我再看看——"

"Không đúng." Tôi bèn ngờ vực nói: "Đây là ký hiệu đã cũ lắm rồi! Chú để cháu xem lại xem..."

三叔道："不用看了，既然笔迹是，那就没错了，这就是他刻的，不过不是这几天刻的，而是他上一次来这里留下的。"

Chú Ba nói: "Không cần, nếu bút tích đúng, vậy không sai rồi, đây chính là do Tiểu Ca khắc, có điều không phải khắc trong mấy ngày này, mà là từ lần trước khi cậu ta đến đây."