Quốc hoa xứ Bắc Âu, phần tiếp...

Lại là vụ danh pháp, tuy nhiên trong trường hợp tiếp theo thì bạn không cần biết thần thoại Hy Lạp hay La Mã, nhưng thay vào đó bạn chỉ cần là người đi đầu hoặc đã đóng góp rất nhiều cho khoa học, đặc biệt là sinh vật học.

Hy vọng là bạn còn nhớ ông Carl Linnaeus:

Hãy để ý những nhánh hoa được cài trên áo, vì một trong số chúng có một loài hoa được ông đặc biệt yêu thích: Hoa kép.

Hoa kép (twinflower)

Và thật sự yêu thích một loài hoa là thế này:

  Ông Carl Linnaeus trong thời gian nghiên cứu ở Lapland, mặc đồ của người Sami, tay cầm hoa kép.  

   Ông Carl Linnaeus trong ngày thành hôn với Sara Elisabeth Moræa (26/6/1739), tay cầm hoa kép.  

Ông Carl Linnaeus được vua Thuỵ Điển Adolf Frederick phong chức quý tộc, quý tộc phải có gia huy, trong gia huy có hoa kép.

Cuối cùng tình yêu này đã được đền đáp khi Johann Frederik, một nhà thực vật và cũng là thầy của ông Carl Lineaeus, đổi danh pháp của hoa kép từ Campanula serpyllifolia, thành Linnaea borealis, để vinh danh người học trò của mình.

Linnaea borealis, tạm dịch là 'Linnaeus từ phương Bắc', một phần vì loài hoa này chỉ có ở phía Bắc và ông Carl Linnaeus cũng từ nước Thuỵ Điển thuộc xứ Bắc Âu. 

Từ đây hoa kép trở thành niềm tự hào của đất nước Thuỵ Điển, nơi đã sinh ra một trong những người đi đầu trong lĩnh vực phân loại sinh vật, về sau thành biểu tượng cho thành phố nơi ông sinh ra (Smaland) và cuối cùng trở thành quốc hoa của Thuỵ Điển.

Một quốc hoa kể lại niềm tự hào bằng chính danh pháp của mình.

(Thành ra nhắc tới quốc hoa của Sweden thì sẽ nhắc tới ông Lineaeus, nên về ý nghĩa hay chuyện kể của loài hoa này thì không thấy đề cập nhiều.)

Đôi chuyện về quốc hoa của Sweden:

Hoa kép đặc điểm nổi bậc nhất là hoa mọc theo cặp, khá nhỏ, màu hồng nhạt, thuộc cây thân bò nên lấy dùng để trang trí hoa văn cũng rất xinh.

Về công dụng, theo ghi chép của ông Carl Linnaeus, hoa kép có thể dùng làm trà, nghiền rồi pha với sữa, phù hợp với những người bị bệnh gout. Những người bản địa Bắc Mỹ dùng loại hoa này để để chữa viêm hay sốt nhẹ.

Tự nhiên thấy xinh quá, tui spam hình tiếp đây ;v;

Quốc hoa nhà Bắc Âu hoa nào cũng nhỏ nhỏ xinh xinh hết, chắc vì lạnh, chả bù với quốc hoa nhà châu Á, em nào cũng bự, nhưng mà người thì ngược lại :'(

Thôi về lại phần chính, tiếp đến với quốc hoa của Finland, cũng là một loài hoa nhỏ nhỏ và cũng giống những chiếc chuông trong rừng (mặc dù giờ tui thấy tụi nó bắt đầu giống cái đèn hơn):

Hoa linh lan (còn gọi là hoa lan chuông hoặc Lily thung lũng - Lily of the Valley)

với tên danh pháp là Convallaria majalis, được đặt tên bởi ông Carl Linnaeus.

Convallaria bắt nguồn từ convallis  trong tiếng Latin nghĩa là 'thung lũng' (mặc dù loài hoa này phân bố không chỉ ở thung lũng mà gần như khắp châu Âu), và majalis nghĩa là 'thuộc về tháng 5', vì loài hoa này ra hoa vào tháng 5, nên còn được gọi là hoa lily tháng 5 (May Lily). 

(Thật ra majalis có nghĩa là 'thuộc về nữ thần Maia', một nữ thần trong thần thoại Hy Lạp, theo một số ghi chép nói rằng hoa linh lan được thần Hermes, con trai của Maia, bảo trợ. Ngoài ra tháng 5 cũng được đặt tên theo nữ thần Maia, nên nhìn chung thì hoa linh lan gắn với tháng 5.)

Finland: Hoa linh lan trở thành quốc hoa của tôi vào năm 1967, là một loài hoa rất quen thuộc với người Phần Lan, và cũng loài hoa rất được yêu thích ở châu Âu.

Hoa linh lan nở vào mùa xuân, mang theo mùi hương dễ chịu nên mang ý nghĩa là sự trở về của hạnh phúc. 

Hoa linh lan còn có tên là Our Lady's Tears, vì theo truyền thuyết, chúng mọc lên từ những giọt nước mắt của Đức Mẹ dưới chân Thánh giá. Ngoài ra loàihoa này còn được các linh mục trồng để trang trí bệ thờ và còn được gọi là Ladder Of Heaven (Thang dẫn lên Thiên Đàng) bởi những bông hoa nhỏ nhỏ hình chuông này mọc lên đều đặn từ cuống, giống như những bậc thang.  

Thêm vào đó là màu trắng thuần khiết khiến hoa linh lan được chuộng làm hoa cho cô dâu, và góp mặt trong nhiều đám cưới hoàng gia như đám cưới của Nự hoàng Victoria, Công chúa Astrid của Thuỵ Điển, Vương phi Grace Kelly 

hay Công nương Kate Middleton. 

Tên loài hoa này trong tiếng Phần Lan là Kielo, cũng được dùng để đặt tên cho phái nữ, và họ cũng làm những đồng tiền khắc hoa linh lan nhân kỷ niệm 50 năm độc lập. 

Mà bạn còn nhớ quốc gia nào hiền hiền thì quốc hoa càng thuộc hàng nguy hiểm không?

Quốc hoa của Finland độc có tiếng, toàn bộ thân cây linh lan lại chứa chất độc có thể gây tiêu chảy, co giật, đau bụng, buồn nôn nếu nuốt phải. 

Nuốt phải?

Ờ thì quả cây này (độc không kém) có màu khá là bắt mắt, khuyến cáo trồng loài cây này nếu nhà bạn có trẻ con hoặc thú nuôi.

Nói độc vậy thôi chứ vô tay con người là được tận dụng hết.

(Con người vừa giỏi vừa đáng sợ cùng một lúc)

Một số chất trong cây linh lan được sử dụng để chống ngộ độc khí đặc biệt là trong WWI, và được sử dụng để điều trị rối loạn tim, động kinh và bỏng da, họ còn dùng loại cây này để nhuộm đồ (tạo ra sản phẩm màu từ vàng tới xanh lá, chắc là họ loại chất độc rồi).

Và mùi hoa linh lan cũng rất được ưa thích, nên họ biến chúng thành nước hoa nốt.  

À mà mới nãy có nhắc đế Nữ hoàng Victoria, chúng ta sẽ lượn qua phần này tí:

Con người từ xưa đã nghĩ ra những câu chuyện cho các loài cây và hoa, từ những câu chuyện này rút ra những ý nghĩa riêng, dần dần người ta tặng hoa theo những ý nghĩa này. Chuyện này điễn ra từ xưa, nhưng nổi nhất là vào khoảng đầu thế kỉ 19, khi các nước châu Âu, và cả nước Mỹ, bắt đầu chuộng việc sử dụng ngôn ngữ hoa. Những quyển sách về ngôn ngữ của các loài hoa được xuất bản kha khá, đối với nước Anh thì phong trào này phát triển nhất vào thời kì Victoria.  

Hiện tại ý nghĩa của hoa được dựa trên những quyển sách thời Victoria này cũng tương đối nhiều. Tuy những quyển sách được tổng hợp các loài hoa từ nhiều nơi trên thế giới, nhưng đối với những loài hoa phân bố rộng thì sang mỗi nước lại mang một ý nghĩa riêng biệt, nên phần ý nghĩa của hoa mình không đề cập nhiều.

Hoa cúc có thể tượng trưng cho sự trong sáng, ngây thơ ở châu Âu, nhưng sang châu Á thường dùng cho đám tang,  tặng bạn gái người châu Á hoa này thì hậu quả khôn lường đấy :'(  

Quay lại chuyện ý nghĩa các loài hoa đến từ khắp nơi trên thế giới, có một nơi đã đóng góp hơn nửa câu chuyện cũng như tên gọi, danh pháp của các loại hoa hiện nay: 

Hy Lạp.

Chuyện quốc hoa của Hy Lạp cũng ly kỳ lắm, cơ mà trước đó thì quốc hoa của Greece được chọn nhờ hình ảnh mà lá loại cây này mang lại nhiều hơn là hoa, vì lá loại cây có này mang ý nghĩa văn hoá lịch sử nhiều, nên có thể coi quốc hoa của Greece là lá, mặc dù cây này có hoa đàng hoàng.

(Nói trước vì phần này chúng ta chủ yếu chỉ nói về lá thôi)

Quốc hoa của Greece:  Άκανθα (Ákantha)

Loài cây trên thuộc chi ô rô, ở Việt Nam cũng có một nhánh, có thể được dùng như cây thuốc, nhưng quốc hoa của Greece thì chủ yếu dùng làm cảnh (Acanthus mollis).

Trong phần này mình dùng tên dánh pháp luôn, vì:

- Có kha khá loại ô rô nên dùng danh pháp để tránh nhầm lẫn.

- Tên danh pháp cũng là tên La tinh hoá từ tên Hy Lạp Ákantha => Acanthus

- Mà thật ra lí do chính là vì tên tiếng Anh của loài này:

bear's breeches  

Mà nếu dịch ra là... cây 'những cái mông gấu'

 ._.

Lạy ông England luôn.

(Note nhỏ: breech birth dùng để chỉ việc trẻ em sinh ngược, tức là phần chân ra trước chứ không phải đầu)  

Dưới đây là hình chụp cận cảnh hoa và lá, và mình không hiểu England nhìn ra mông gấu chỗ nào:

(thật ra còn vài tên khác như cây vuốt gấu (bearsfoot) hay cây sò (oyster plant), mà thôi dùng danh pháp luôn cho lành)

Và câu chuyện Greece đặt cho loài cây này là thế này:

Thần Apollo yêu một tiên nữ tên Ákantha, nhưng tiên nữ này không chấp nhận tình yêu này và từ chối bằng cách cào mặt Apollo, và hậu quả là bị biến thành một loài cây gai góc. 

Và người Hy Lạp đặt tên Ákantha cho các loài cây có gai, nếu để ý thì bạn có thể thấy gai trên hoa và lá Acanthus, nhưng gai này có lẽ không gây nguy hiểm, vì danh pháp của loài trên là Acanthus mollis, trong đó mollis nghĩa là mềm.

(Có ai nghĩ tới khăn bông Mollis không?)

Về lại chuyện chính, Acanthus phân bố khắp vùng Địa Trung Hải, được dùng như một trong những phương thuốc quan trọng:

Một bác sĩ người Hy Lạp, Dioscorides, vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, đã khuyên dùng rễ cây dưới dạng thạch cao để điều trị bỏng và quấn quanh các khớp bị trật khớp. Acanthus còn được cho là thuốc lợi tiểu. Nó cũng được sử dụng để làm giảm co thắt và làm dịu các dây thần kinh bị tổn thương. 

Là một loài cây hữu dụng và khá phổ biến, người Hy Lạp đã biến lá Acanthus thành một thứ trường tồn và đặc trưng trong văn hoá.

Nếu Fleur de lis của Pháp gần như là một dạng hoa văn của Tây và Nam Âu thì hoa văn được thiết kế từ lá quốc hoa của Hy Lạp trở thành hoa văn tiêu biểu cho kiến trúc Hy Lạp và La Mã, thậm chí là các quốc gia thời Phục Hưng.

Hình dạng của lá Acanthus đã truyền cảm hứng cho nhà điêu khắc Hy Lạp cổ đại Callimachus (thế kỷ 5TCN) điêu khắc cột Corinth. Kể từ đó, thức cột Corinth đã được sử dụng rộng rãi trong kiến ​​trúc Hy Lạp.

Và ông La Mã ngoài chôm một số truyện thần thoại của bà Hy Lạp cổ thì chôm luôn kiểu kết trúc, thành ra thức cột Corinth cũng là kiến trúc phổ biến ở La Mã.

Một ví dụ về cột Corinth

==========================

Một phần về các loại cột tham khảo từ trên mạng (dành cho ai yêu thích kiến trúc):

(Link: https://angcovat.vn/tin-tuc/1651-tim-hieu-ve-cac-thuc-cot-co-dien-lich-su-hinh-thanh-ten-goi-dac-trung-kien-truc-tin121078.html)

Cột Doric

Cột doric là một trong các thức cột cổ điển cổ điển nhất và đơn giản nhất trong hệ thống các thức cột cổ điển. Đặc trưng của thức cột này được hình thành từ một trụ thẳng đứng, sau đó phình to ở đáy cột.

Các công trình kiến trúc tiêu biểu sử dụng thức cột doric bao gồm: Đền Parthenon ( Ở Athens, Hy Lạp), Tầng cuối cùng tại đấu trường Colosseum ( La Mã).  

Cột Ionic

Đặc trưng của thức cột Ionic trong các công trình kiến trúc được thể hiện là toàn bộ cột đươc đặt trên phần đế và có phần bệ đỡ ( Stylobate) nằm giữa thân cột và đế cột. Đầu cột Ionic có đặc điểm bao gồm hai vòm cuốn xoắn ốc ( volute) được gắn trên đầu cột được trang trí gờ chỉ. Đầu cột được trang trí với các họa tiết khắc chìm. Khởi đầu, phần cuốn ốc này thường nằm trên một mặt phẳng, sau này được uốn cong ra ngoài ở các góc.

Một số công trình sử dụng thức cột Ionic cổ điển bao gồm: Đền thờ thần Hera ( ở Samos) được xây dựng từ năm 570 đến năm 560 trước công nguyên do Kiến trúc sưu Rhoikos thực hiện, được coi là một ngôi đền vĩ đại nhất trong số các đền sử dụng thức cột Ionic. Ngôi đền này tồn tại chỉ khoảng 1 thập kỉ trước khi bị đổ do một trận động đất. Ngoài đền thờ thần Hera, thúc cột Ionic còn được sử dụng trong đền thờ Artemis ở Ephesus.  

Cột Corinth

Cột corinth là một trong các thức cột cổ điển phổ biến được sử dụng. Đặc trưng của thức cột này là loại cột hoa mỹ nhất, với các chi tiết rãnh nhỏ ở thân cột. Phần đầu cột thì được trang trí cầu kì với những lá acanthus và đường xoắn ốc. Các chi tiết đầu cột được trang trí công phu và cầu kì như hoa lá mang đậm dấu ấn của họa tiết thiên nhiên được thức cột corinth vận dụng một cách triệt để. Ưu điểm của loại cột này là khả năng đối xứng nhiều chiều, chính vì thế có thể dễ dàng cảm nhận được trong không gian

Những công trình kiến trúc tiêu biểu sử dụng thức cột Corinth bao gồm: Đền Olympeion ( ở Athena) Và đền Apollo ở Bassae.

  ==========================  

Đến giờ người ta vẫn sử dụng các loại cột này, và dân kiến trúc ít nhiều cũng nghe đến lá acanthus (mà hình như họ gọi là lá ô rô luôn)

Mà không chỉ dừng lại ở cột, thời Victoria, người ta cũng thiết kế giấy dán tường dựa theo lá acanthus:

Tự nhiên mình nhớ vụ vẽ cách điệu hoa lá trong môn mỹ thuật ghê, hồi đó mà biết nhiều hoa vậy chắc làm đủ thứ :)))

Phần tới: Chuẩn bị sang quốc hoa châu Á bà con ơi!