Sau vụ ném bom nguyên tử, đến ngày 15 tháng Tám, Nhật Bản đầu hàng quân Đồng minh, cuối cùng chiến tranh cũng kết thúc. Khi nghe tin, chúng tôi chẳng còn cảm xúc lớn lao nào cả, chỉ đơn giản nghĩ, "Ồ thế à?" Tai họa mùng 6 tháng Tám khiến con người ta tê liệt đến vậy đấy. Gia đình chúng tôi đã sống sót qua từng ngày hỗn loạn kể từ buổi sáng bất hạnh ấy. Chúng tôi phải vật lộn với mưu sinh thường nhật và chẳng còn tâm trí đâu để ý thức rằng chiến tranh đã chấm dứt. Gia đình tôi chuyển tới ở trong một cái lán cũ của đội cứu hỏa gần nhà ngoại. Từ đây, chúng tôi bắt đầu một cuộc sống khốn khó hơn nhiều so với thời gian vẫn còn chiến tranh.

Thức ăn rất khan hiếm, thỉnh thoảng chúng tôi còn phải ăn cả châu chấu. Khi ráng lên, châu chấu tỏa mùi thơm khá hấp dẫn khiến tôi và Sadako không do dự bỏ ngay vào mồm dù trước đấy chưa bao giờ ăn. Thật ra, vào thời điểm thực phẩm trở nên xa xỉ, châu chấu đã là món ăn ngon lành rồi đấy, thậm chí còn bổ dưỡng và là nguồn cung cấp đạm quý giá nữa.

Bình thường thì chúng tôi xoay xỏa theo nhiều cách. Quanh lán có khá đông gia đình nông dân. Chúng tôi đi từ nhà này tới nhà khác, sang cả nhà ngoại ở bên đường ray, để xin được một ít nông sản.

Bố còn mở tiệm cắt tóc ở ngay lán của gia đình. Thoạt tiên tiệm chẳng có trang bị gì cả, ngoài một bộ kéo và dụng cụ thiết yếu. Ngày quả bom rơi xuống, mẹ chỉ kịp vơ vội một bộ dụng cụ cắt tóc ở cửa tiệm Kusunoki trước khi sơ tán. Giữa cảnh loạn lạc, dù thế nào cũng phải mang theo đồ lề mưu sinh của mình. 

Với thu nhập ít ỏi từ việc cắt tóc cho những người trong làng, cùng sự trợ giúp của nhà ngoại và các gia đình nông dân xung quanh, chúng tôi đã xoay xở từng ngày để vượt qua cái đói.

Một trong những kí ức của tôi về Kamikawatachi làm một vết sẹo trên trán Sadako. Có hôm, tôi và Sadako chơi đuổi bắt. Vì mải chơi nên Sadako ngã nhào ra khỏi cửa sổ, đầu bị chạm mạnh gây ra một vết rách hình trăng khuyết. Sau này liền da, nhưng vẫn để lại sẹo. Ở Hiroshima người ta gọi sẹo là "thẹo", và tôi toàn trêu em là "Sadako đầu thẹo".

Khi Sadako bị rách trán, gia đình tôi đưa em đến chỗ bác sĩ duy nhất trong làng để khâu vết thương. Hồi ấy hoàn toàn không có thuốc tê.

"Sẽ đau đấy, cháu hãy dũng cảm lên nhé." Bác sĩ làng tiến hành khâu sống vết thương.

Sadako mới ba tuổi, chịu đau mà không hề kêu một tiếng. Có lẽ tự tiềm thức, tâm hồn trẻ thơ ấy không muốn gia đình lo lắng, vì mọi người vốn đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn rồi.

Không lúc ngắm nhìn Sadako bé nhỏ biết quan tâm tới mọi người xung quanh, lời bà nội Matsu bất thần vang lên trong tâm trí bố.

"Cẩn thận. Người tốt thường chết sớm."

Nhưng Sadako mới có ba tuổi, và đây chỉ là câu châm ngôn chẳng có căn cứ gì. Vì thế bố cũng không để ý. 

***

Chúng tôi trải qua cuộc sống vất vả khoảng hai năm trong căn lán nhỏ ở  Kamikawatachi. Đến năm 1947, bố mở lại tiệm cắt tóc ở Teppo, thuộc quận Naka của thành phố Hiroshima. Nó nằm gần Hatchobori, ngày nay đã là khu vực thương mại sầm uất.

Vào thời điểm ấy tại Teppo, mọi người đang bắt đầu dựng những căn nhà nhỏ tạm bợ chen chúc nhau. Tiệm của bố chỉ là một trong những căn nhà tạm đó, nhưng cả gia đình rất hạnh phúc khi chứng kiến bố vượt qua mọi gian khổ thời hậu chiến và mở được tiệm cắt tóc của riêng mình. Nhà chúng tôi có hai gian sáu chiếu, một căn bếp ba chiếu và một gian nền đất ba chiếu nữa. Có cả một căn phòng gác mái hình tam giác cho tôi và Sadako. 

Lúc chúng tôi chuyển đến nhà mới, hàng hóa vẫn còn khan hiếm, phần lớn thức ăn và vật dụng hàng ngày được chia theo khẩu phần. Khi mọi thứ phân phối giới hạn nhiều như vậy, khó mà mua những gì mình muốn. Chính phủ kiểm soát chặt chẽ số lượng mua trên đầu người. Không thể mua gạo nếu không có sổ gạo, mua quần áo thì cần có phiếu quần áo. Nói thế không có nghĩa là phát không. Vẫn phải trả tiền, rồi trình thẻ hoặc sổ khẩu phần để được quyền lĩnh đồ về. Hệ thống tem phiếu bắt đầu từ giữa năm chiến tranh, nhưng sau chiến tranh vật tư trở nên thiếu thốn, đôi khi các hộ gia đình không được lĩnh đủ khẩu phần của mình, hoặc chỉ đơn giản là chỉ không có những thứ đó để phát.

Không đủ khẩu phần thiết yếu để sống qua ngày, người ta bắt đầu buôn bán phi pháp với giá cao hơn. Sau chiến tranh, chợ đen xuất hiện tràn lan khắp Nhật Bản. Dân chúng đổ dồn về những chợ này để mua gạo và vật tư.

Người ta bán rau và đồ gia dụng còn sót lại sau trận hỏa hoạn, thậm chí có người bán cả quần áo đang mặc tại quầy. Gọi "quầy " nhưng cũng chỉ là những tấm chiếu rơm trải dưới đất, khách hàng mua sẽ bước chen chúc trên lối đi bé tí giữa hai dãy hàng.

Trong số đó cũng có những gian bán đồ ăn, thỉnh thoảng bố lại đưa chúng tôi ra đây để thưởng thức món cháo. Ăn hàng cũng không phải xa xỉ gì đâu, vì nhiều lúc không đến chợ đen thì chẳng có gì để ăn hết. Phải phơi mình trong gió suốt nhiều giờ đồng hồ, chờ đợi đến lượt mua thứ cháo loãng loẹt ấy. Dù vậy, chúng tôi vẫn rất hạnh phúc khi cả nhà được đi ăn hàng.

Thật ra thì không phải chợ đen thích mua bán gì cũng được. Đôi khi chúng tôi vẫn thấy cảnh sát, họ chịu trách nhiệm kiểm soát hàng hóa ở mọi nơi trong thành phố. Chúng tôi gọi những người này là "cảnh sát kinh tế". Ai mà buôn bán trái với quy định của pháp luật, thì sẽ có nguy cơ bị bắt, còn hàng hóa thì bị tịch thu.

Trên thực tế, nếu không muốn chết đói, chẳng còn cách nào khác ngoài đến chợ đen. Một thẩm phán đã chết đói chỉ vì tuân thủ luật pháp và cự tuyệt ăn gạo mua ở đây. Nghe nói một giảng viên đại học cũng chết đói vì tin rằng làm giáo dục thì phải sống là làm việc theo pháp luật.

Mặt khác, cũng có những người phản đối việc kiểm soát hệ thống chợ ngoài luồng này, nên đã tấn công các nhà chức trách và gây thương vong cho một số cảnh sát. Chuỗi ngày hỗn loạn chưa thấy hồi kết, ai nấy đang liều mạng theo đúng nghĩa đen để có cái ăn và đồ dùng.

Một buổi chiều, mẹ, tôi và Sadako đi tàu, môi nở nụ cười rạng rỡ như ánh mặt trời. Ngày hôm ấy, chúng tôi tới một địa phương gần quê mẹ, đem theo số quần áo cùng đường cát quý giá bố lấy từ chỗ mấy người họ hàng, và đổi được một ít gạo. Kiểu đổi chác này cũng bị cảnh sát kinh tế ngăn cấm, nhưng giao dịch giữa các cá nhân vẫn rất sôi nổi, y như chợ đen vậy. Gạo được chia ra, nhét vào chiếc giỏ xách mẹ để trên đùi, trong túi vải tôi đeo, và cả trong tay nải Sadako đang ôm khư khư nữa.

Mẹ cảnh giác nhìn xung quanh rồi thì thầm với Sadako.

"Nhà mình sẽ được ăn cơm mấy hôm đấy nhỉ?"

Mặt mẹ tươi lên hẳn vì ý tưởng đó.

"Lát nữa về có ăn luôn không ạ?"

"Có chứ, về nhà ăn nhé!"

Trên chuyến tàu trở lại thành phố, mang theo gạo trắng, chúng tôi phải cố gắng lắm mới kiềm chế được niềm vui sướng.

Đúng lúc đó, hành khách trên tàu bắt đầu râm ran truyền tai nhau.

"Nghe nói cảnh sát kinh tế sẽ kiểm tra tàu mình đấy."

"Chúng ta bị đón lõng rồi."

"Tôi phải mang cái này về nhà!"

Người lớn trên tàu náo loạn hết cả lên. Đúng như lời đồn, tàu vừa dừng tại ga Hesaka ngay ngoại ô Hiroshima thì cảnh sát kinh tế ập vào.

"Có ai ở đây tàng trữ gạo chợ đen không?"

"Đưa cái gói kia cho tôi xem nào!"

Tiếng la hét giận dữ của một viên sĩ quan đang lan từ xa lại gần. Gạo cực kì quý giá, nhưng chẳng còn cách nào khác ngoài việc vứt ra cửa sổ. Nếu bị bắt quả tang thì sẽ bị tịch thu hết thôi, nên ném ra ngoài còn tốt hơn là bị bắt.

Nhưng Sadako và tôi không hiểu vấn đề, và không thể chịu đựng được việc vứt số gạo quý báu đó đi.

"Nhanh lên, ném gạo ra ngoài đi con!"

"Không!"

"Mau lên! Cả Sadako nữa!"

"Nhưng đây là gạo của nhà mình mà!"

Lúc này, các sĩ quan cảnh sát đã ập đến sát toa chúng tôi.

"Đưa cho mẹ ngay!"

Mẹ giật túi gạo khỏi tay chúng tôi và ném ra ngoài cửa sổ. Các hành khách cũng tới tấp quăng đồ đi y như vậy.

Cảnh tượng ấy khiến tôi và Sadako khóc hết nước mắt.