Chúng ta vẫn thường nghe: "địa linh sinh nhân kiệt". Nhưng điều gì khiến mảnh đất Tràng An thực sự xứng danh với câu nói ấy ?

Tràng An không chỉ là cảnh sắc sơn thủy hữu tình hay hệ sinh thái rừng – núi – sông – hang được gìn giữ qua bao thế hệ. Sâu hơn, nơi đây chảy một mạch văn hóa đặc biệt: từ tín ngưỡng thờ thần, thờ vua, thờ Mẫu, đến đạo thờ núi, thờ nước – tất cả đều lấy con người làm tâm điểm.

Vượt lên trên vẻ đẹp cảnh quan, đất Tràng An là cái nôi dựng nước – nơi vua Đinh Bộ Lĩnh lập nên kinh đô đầu tiên của nước Việt vào năm 968, kết thúc loạn thế 12 sứ quân và mở ra kỷ nguyên quân chủ độc lập sau hơn nghìn năm Bắc thuộc. Dẫu trải bao biến động – từ triều Đinh sang Tiền Lê, rồi đến nhà Lý – mạch văn hóa ấy vẫn chảy ngầm, âm thầm định hình bản sắc Việt Nam ta suốt ngàn năm sau.

Văn hóa Tràng An là sự đan cài giữa sinh tồn và tín ngưỡng: từ nghề nông, đánh cá, dựng nhà sàn, đi thuyền, canh tác ven sông... đến việc giữ gìn phong tục cúng lễ, khấn nguyện. Mỗi hành vi nhỏ đều gắn với đất, với nước, với máu thịt người giữ đất. Chúng ta Không thể hiểu được Tràng An nếu chỉ nhìn qua ống kính du lịch hay vài dòng giới thiệu – nơi đây chỉ thực sự được cảm khi ta biết dừng lại, lắng nghe, và sống cùng nó.

Tôi đã ấp ủ câu chuyện này hơn bốn năm, như là một người con da diết nhớ về quê hương. Khi đại dịch buộc mọi thứ dừng lại, tôi mới có dịp quay về nhìn lại những điều tưởng chừng đã lãng quên: quê cha đất tổ, giếng cổ, hang động, những tích xưa khắc trên mái đình, vách chùa. Từ đó Tôi đã bắt đầu một hành trình lặng lẽ: đi, đọc, lắng nghe và học hỏi. Càng tìm hiểu, tôi càng thấm thía một điều: giá trị sâu xa nhất cha ông để lại chính là sự hài hòa – giữa trời và người, âm và dương, vật chất và tinh thần, lý trí và từ ''tâm''. Và tôi không ngừng tự hỏi: tổ tiên ta đã giữ được sự hài hòa đó bằng cách nào? Làm sao họ có thể vượt lên nghịch cảnh, kết nối tâm linh với hiện thực, lòng người với vận mệnh?

Vì vậy câu chuyện này không chỉ là một lát cắt lịch sử. Mà là hành trình của "tâm" – cái tâm duy cảm, duy linh, gắn bó mật thiết với vũ trụ, với núi sông, với thần – Phật – Thánh – Tổ. Tư tưởng ấy cũng là cốt lõi của đạo Mẫu: con người là trung tâm, và mọi giá trị đều hướng đến sự cân bằng giữa thiện – ác, vật chất và tinh thần. Khi "tâm" được điều hòa, thì "thiên – địa – nhân" cũng thuận xung quanh bản thể con người.

Tôi chọn kể câu chuyện này không qua lăng kính của Đinh Bộ Lĩnh – người anh hùng đã được lịch sử ghi danh – mà qua một nhân vật ít người biết đến: công chúa Đinh Ngọc Nương, con gái của ngài. Nàng chỉ hiện lên thoáng qua trong vài dòng chữ trong bản Thần phả – Ngọc phả cổ ở đình làng Đặng Xá (nay thuộc Hà Nam), như một mảnh vụn nhỏ lạc loài giữa dòng sử lớn. Dù không xuất hiện trong Đại Việt sử ký toàn thư như những người anh chị của nàng – Đinh Liễn, Phất Kim..., nhưng từ những mảnh ghép ấy, tôi dần hình dung ra hành trình của nàng: một sinh linh ra đời giữa khói lửa, mang ánh sáng mờ ảo như "ngọc chỉ sáng nơi rừng sâu".

Vì sao tôi chọn nàng? Bởi có những người không cần đứng ở tiền tuyến lịch sử, nhưng vẫn góp phần làm nên nó. Không cần xuất chúng, chỉ cần đủ lòng tin. Tin vào bản thân. Tin vào điều thiện trong con người.

Qua đôi mắt của nàng, tôi muốn kể một câu chuyện đa chiều – không chỉ là sử, mà còn là vận mệnh, niềm tin, sự sống và hành trình trở về cội nguồn tâm hồn người Việt. Nhiều tình tiết trong truyện không có trong chính sử – nhưng hãy nhớ: phần lớn lịch sử dân tộc ta được gìn giữ qua truyền khẩu, qua lễ hội, giếng đình, qua lời mẹ kể – chứ không chỉ nằm trong sách vở. Tôi không khẳng định đây là sự thật, nhưng tôi tin đó là một góc nhìn cần được lắng nghe.

Tôi không viết để tái hiện lịch sử, mà để kể về một niềm tin: rằng "chúng ta không thể làm chủ vận mệnh, nhưng hãy để vận mệnh đi theo chân mình." Tinh thần ấy chính là điều mà văn hóa bản địa – đặc biệt là đạo Mẫu và tín ngưỡng thờ tổ tiên – muốn gửi gắm. Khi ta học được cách sống thiện lương, dám sửa mình, biết đứng vững bằng chính đôi chân – thì vận mệnh sẽ dần mở ra và nó sẽ nằm trong tay mình. Không ai – kể cả thần, Phật, thánh hay người – có thể thay ta thực hiện điều đó.

Trong câu chuyện này, tôi cũng gửi gắm một thông điệp không chỉ để kể về một người con gái, mà còn để bày tỏ lòng tri ân với đất, với tổ tiên, với những linh hồn âm thầm từng gìn giữ cội nguồn bằng máu, bằng nước mắt, bằng sự lặng lẽ không cần ghi danh.

Tôi cũng mong rằng, câu chuyện này sẽ không chỉ là của riêng tôi – mà trở thành lời đồng vọng của những ai đang sống, đang học, đang tìm đường trở về với bản '' tâm'' của chính mình. Và nếu bạn đã đọc tới đây, xin hãy sống cùng câu chuyện ấy – bằng sự lắng nghe, bằng góp ý chân thành. Đây là tác phẩm đầu tay tôi viết khi vẫn còn đi học – và tôi rất cần những hồi âm để làm tốt hơn trong những phần sau.

Phần 1 bắt đầu từ cuối năm 966 – 968, khi Đinh Bộ Lĩnh đang ở giai đoạn sinh tử thu phục những sứ quân cuối cùng. Và người mẹ của công chúa – hoàng hậu Đan Gia, Dương Nguyệt Huyên – lúc ấy đang mang trong mình một sinh linh sẽ âm thầm tạo nên bước ngoặt lịch sử...