Nội dung xây dựng con người mới trong phong trào thi đua yêu nước theo Chủ tịch Hồ chí Minh vô cùng phong phú, sinh động, xuyên suốt, nhất quán, súc tích, sâu sắc nhưng cụ thể, thiết thực. Đó là sự kết hợp tinh hoa tư tưởng văn hóa của các thời đại trong đó có truyền thống ngàn năm của dân tộc Việt Nam, vừa mang tính lịch sử, vừa mang tính thời đại, kế thừa và phát triển đi lên. Điều đó sát hợp với mọi tầng lớp, mọi dân tộc, nam và nữ, già và trẻ, có tôn giáo hay không ở mọi miền đất nước và cả đối với kiều bào ở nước ngoài. Nó gắn liền với nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ chiến đấu giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước, xây dựng con người mới trong các thời kỳ.

Trong phong trào thi đua, Hồ Chí Minh luôn giáo dục nhân dân ta phát huy tinh thần yêu nước: “dân tộc ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của nhân dân ta...”

Yêu nước thì phải đấu tranh giải phóng dân tộc, chiến đấu giữ nước. Hồ Chí Minh kêu gọi: “ Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.

Trong phong trào thi đua yêu nước, Hồ Chí Minh giáo dục lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, gắn hai nội dung là một, chỉ ra con đường cho nhân dân phải kết hợp chặt chẽ thi đua đấu tranh giải phóng dân tộc với thi đua đấu tranh giải phóng xã hội, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhờ đó mà nhân dân ta vừa đánh thắng được đế quốc thực dân xâm lược, vừa xóa bỏ được chế độ phong kiến, thoát khỏi sự áp bức bóc lột nặng nề của bọn tư bản, vua quan, hoàn thành được chế độ dân chủ mới, tiến dần lên chủ nghĩa xã hội.

Con người là chủ thể làm ra lịch sử, xây dựng nên xã hội. Do đó muốn có chủ nghĩa xã hội cần có những con người có đức tính và phẩm chất tốt, có trình độ văn hóa, hiểu biết chuyên môn, tinh thông nghiệp vụ,.v.v..

Hồ Chí Minh xác định: “Muốn có chủ nghĩa xã hội, trước hết cần phải có con người xã hội chủ nghĩa”. Trong việc giáo dục con người xã hội chủ nghĩa, Hồ Chí Minh nhấn mạnh đến việc giáo dục và học tập: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hóa, kỹ thuật, lao động sản xuất. Hồ Chí Minh động viên thi đua dạy và học, chỉ ra yêu cầu của việc dạy và học: “...trong thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học kỹ thuật, tổ chức lao động sản xuất, quản lý sản xuất, kinh doanh mới đáp ứng được những yêu cầu của việc xây dựng chủ nghĩa xã hội.”

Hồ Chí Minh coi trọng giáo dục, giáo dục đạo đức cách mạng đó là cái gốc, là việc rất quan trọng để có sức mạnh tư tưởng, có phong trào thi đua, người nói: “Cũng như sông phải có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông sẽ cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì mình muốn giải phóng dân tộc, giải phóng loài người, là một công việc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hữu hóa, xấu xa thì còn làm nổi việc gì”.

Đối với phong trào thi đua, vai trò của cán bộ lãnh đạo rất quan trọng để đảm bảo cho phong trào phát triển đúng hướng, thường xuyên, liên tục, đạt hiệu quả cao. Do đó vấn đề đạo đức của cán bộ đảng viên đặc biệt quan trọng, là “cái vốn” của đảng, là “cái gốc của mọi công việc”. Việc thành hay bại, chính sách của Đảng và Nhà Nước có thực hiện được hay không, phong trào cách mạng của quần chúng lên hay xuống, tất cả đều phụ thuộc vào vấn đề cán bộ đảng viên.

Người cán bộ đảng viên đại diện cho Đảng và Nhà nước, có đạo đức tốt làm cho quần chúng tin tưởng vào Đảng, Nhà nước, vào chế độ, ngược lại nếu đạo đức kém, thậm chí bị tha hóa sẽ làm giảm sút, làm mất lòng tin của quần chúng nhân dân. Nhân dân đòi hỏi cán bộ đảng viên vừa có đức, vừa có tài, vì đức là gốc, là nguồn phát triển tài năng, để lãnh đạo nhân dân thực hiện đúng chính sách của Đảng và Nhà nước.

Phương pháp xây dựng con người mới:

Để phát triển những phẩm chất nhân cách đó, trong toàn xã hội phải kết hợp giáo dục hệ tư tưởng (chủ nghĩa Mác-lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng) với giáo dục lòng tự hào dân tộc và các truyền thống yêu nước, kiên cường, bất khuất, tự lực, tự cường, nhân nghĩa và thông minh sáng tạo, đồng thời động viên toàn dân vươn tới tiếp cận những đỉnh cao văn minh nhân loại, tiếp thu những thành tựu khoa học công nghệ, những giá trị văn hoá nghệ thuật tiên tiến trên thế giới.

Đảng viên là hạt nhân trong đội ngũ cán bộ của bộ máy Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội. Quan điểm "Đảng viên đi trước, làng nước theo sau" không bao giờ lỗi thời, giờ đây đang cần toàn đảng nghiêm chỉnh thực hiện để khôi phục lại lòng tin của quần chúng, khắc phục hiện tượng dân chỉ tin đảng nói chung, không còn nguyên vẹn niềm tin đối với những đảng viên cụ thể. Giải pháp nêu gương trong xây dựng con người không phát huy được hiệu quả, cũng như trong sự nghiệp cách mạng, ở chiến lược xây dựng con người, xây dựng đảng luôn luôn giữ vai trò then chốt. (tr 265, 266, Hồ Kiếm Việt).

Bên cạnh công tác giáo dục, quản lý cán bộ, đảng viên thì tư tưởng Hồ Chí Minh cũng đề cập đến vấn đề cấp bách là phải giáo dục tư tưởng cho thanh niên học sinh, sinh viên, đặc biệt là về chính trị. Đối với họ, chính trị đứng ngoài cuộc sống hằng ngày, đó là công việc của chính khách, của các lãnh tụ, của các nhà ngoại giao, của các tổ chức chính trị, các đảng phái, sự tham gia chính trị vào công việc của họ chỉ làm rắc rối thêm các mối quan hệ.

Tóm lại, những luận điểm trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người mới phù hợp với sự phát triển của đất nước là cơ sở phương pháp luận cho thực hiện mục tiêu xây dựng con người mới XHCN trong giai đoạn phát triển mới của cách mạng nước ta.