CẨM NANG BẢO VỆ FANFICTION & QUYỀN LỢI NGƯỜI VIẾT

— Viết fanfic bằng đam mê, bảo vệ tác phẩm bằng hiểu biết —

I. Tự bảo vệ bản thân và tác phẩm

1. Luôn ghi disclaimer rõ ràng

Ví dụ: “Tác phẩm này là fanfiction, mang tính chất tưởng tượng, không đại diện cho người thật. Không có ý xúc phạm hay gây hiểu lầm với cá nhân/tổ chức nào.”

*

2. Lưu trữ bản gốc có dấu thời gian

Viết trên Google Docs, viết trên Microsoft office (phiên bản có đăng nhập vào hệ thống của Microsoft) hoặc các ứng dụng office khác cũng có tính năng tương tự, gửi email cho chính mình, hoặc dùng công cụ timestamp.

Giữ lại bản gốc giúp chứng minh quyền tác giả khi xảy ra tranh chấp đạo văn.

*

3. Giữ ẩn danh hoặc tránh tiết lộ thông tin cá nhân thật

Dùng bút danh, email phụ, không để lộ các dữ kiện cá nhân nếu không cần thiết.

*

4. Không thương mại hóa tác phẩm (nếu không có thỏa thuận bản quyền)

Không được in fanfic thành sách để bán, mở khóa thu phí, hoặc sử dụng hình ảnh nhân vật thật cho mục đích kinh doanh nếu chưa có quyền.

*

5. Không sử dụng hình ảnh, nhạc, video có bản quyền mà không xin phép

Nếu sử dụng fanart của người khác, phải xin phép hoặc dẫn nguồn chính xác.

-

II. Tôn trọng bản quyền người khác và cộng đồng

1. Không đạo văn – không reup – không “cải biên” tác phẩm của người khác khi chưa có sự đồng ý

Nếu lấy cảm hứng hoặc dịch, cần ghi rõ nguồn gốc, tác giả gốc, đường dẫn bản gốc.

*

2. Không xuyên tạc, bôi nhọ hình ảnh của người thật trong fanfic

Tránh những nội dung khiến fan, công chúng hoặc chính người trong cuộc hiểu nhầm hoặc bị tổn thương.

*

3. Không gán các tình tiết nhạy cảm trong fic với sự kiện đời thực

Tránh dùng fic để bàn luận, suy diễn hoặc "tẩy trắng/bôi nhọ" những chuyện ngoài đời của idol.

*

4. Tôn trọng giới hạn riêng tư của nhân vật gốc (idol/người thật)

Không gán những nội dung thô tục, nhạy cảm hoặc xúc phạm danh dự, nhân phẩm.

-

III. Luật bản quyền và fanfic trên thế giới

1. Fanfiction không phải lúc nào cũng hợp pháp, nhưng thường được “ngầm cho phép”

Tùy quốc gia và đối tượng, fanfic có thể được xem là hợp lệ nếu:

Phi thương mại

Không gây tổn hại đến danh tiếng nhân vật gốc

Có disclaimer rõ ràng

*

2. Luật bản quyền quốc tế (ví dụ: Công ước Berne)

Bảo vệ quyền sáng tạo của tác giả gốc, bất kể nơi xuất bản

Fanfic dùng nhân vật có bản quyền (trong truyện, phim, idol...) vẫn thuộc dạng "tác phẩm phái sinh"

Không có quyền thương mại hóa fanfic nếu chưa được phép.

-

IV. Nếu bị đạo văn, bạn có thể làm gì?

1. Tập hợp bằng chứng

So sánh đoạn trùng lặp, kèm link bài gốc (có timestamp)

Ảnh chụp màn hình, bản nháp cũ…

*

2. Liên hệ người đăng lại

Nhắn riêng, yêu cầu ghi nguồn hoặc gỡ xuống

Nếu không phản hồi, có thể công khai cảnh báo

*

3. Báo cáo lên nền tảng (AO3, Wattpad, Facebook…)

Hầu hết các nền tảng đều có công cụ báo cáo đạo văn

*

4. Tìm sự hỗ trợ từ cộng đồng

Nếu bị phớt lờ hoặc phản ứng tiêu cực, bạn có quyền lên tiếng để tự bảo vệ mình

-

V. Một số câu hỏi thường gặp (FAQ)

Q: Mình viết fanfic cổ trang/fantasy nhưng nhân vật lấy cảm hứng từ idol thật thì có bị sao không?

A: Bạn hoàn toàn có thể viết, nhưng nên tránh đặt tên thật hoặc đề cập đến sự kiện ngoài đời. Hãy đổi tên, xây dựng tính cách riêng, và ghi rõ đây là tác phẩm hư cấu không liên quan đến người thật.

*

Q: Viết fanfic thì có được xem là vi phạm bản quyền không?

A: Fanfic thường không bị khởi kiện nếu:

Không thương mại hóa

Không gây tổn hại đến danh tiếng nhân vật thật

Có disclaimer đầy đủ.

Tuy nhiên, vẫn thuộc "vùng xám" pháp lý, và luôn có rủi ro nếu bị phản đối.

*

Q: Có nên đăng fanfic của mình lên nhiều nền tảng khác nhau không?

A: Có, điều này giúp giảm nguy cơ bị đạo văn. Nhưng hãy thống nhất tên bút danh và ghi rõ ngày đăng đầu tiên để bảo vệ quyền lợi.

*

Q: Nếu mình phát hiện người khác dùng fic mình làm tài nguyên (ví dụ: lấy nội dung đi lồng ghép vào video, ảnh, app AI), phải làm gì?

A: Bạn có thể yêu cầu họ gỡ bỏ hoặc ghi nguồn. Nếu không được chấp thuận, hãy báo cáo với nền tảng sử dụng (YouTube, TikTok, Facebook, v.v.).

-

VI. Ghi nhớ khi viết fanfic

Viết bằng đam mê, nhưng cũng cần viết có trách nhiệm

Bảo vệ bản thân, bảo vệ cộng đồng viết

Đừng ngại lên tiếng khi bạn bị xâm phạm

Và quan trọng nhất: Đừng bao giờ quên rằng bạn là người có quyền – không chỉ là người sáng tạo, mà còn là người xứng đáng được tôn trọng với những gì bạn tâm huyết.