Hôm đó, trong lúc mẹ tôi không để ý, tôi đã lén đến chỗ Stepan. Cậu ấy vẫn ngủ say và không biết rằng tôi đang đứng ngay bên cạnh. Tôi nghe thấy mẹ tôi bảo rằng, bác sĩ đã nói cậu ấy chỉ cần nghỉ ngơi thì sẽ bình phục. Lúc này, tôi bắt đầu quan sát và để ý thấy cậu ấy là một người có vóc dáng vạm vỡ dù hiện tại rất gầy, nước da sạm đi, mũi cao và thẳng. Stepan luôn quấn một cái khăn vải quanh đầu, bất kể là mùa đông hay mùa hè. Cậu ấy nói với tôi rằng mùa đông là để giữ ấm, mùa hè là để tránh cái nắng gay gắt.

Tôi đưa tay và tháo cái khăn xuống khỏi đầu Stepan, để lộ ra mái tóc gợn sóng màu nâu sáng. Tôi chỉ muốn cậu ấy thoải mái hơn trong lúc nghỉ ngơi. Khi tay tôi chạm vào gần vùng gáy, tôi phát hiện có thứ gì đó cứng, nó đâm vào tay tôi, chỉ có cảm giác nhói một cái, lành lạnh. Tôi khựng lại, đó không phải vết thương, cũng không phải những sợi tóc kết vào nhau, tóc cậu ấy hơi dài, quá tai khoảng 4cm. Tôi nhận ra những lọn tóc xoăn được bện vào nhau rất chặt, quấn quanh một thứ gì đó khá nhỏ, có một sợi chỉ đen cố định chúng lại. Tôi không thể lấy nó ra, và thế là tôi nhìn xung quanh, ở đó vẫn còn hộp thiếc và cây kéo người bác sĩ để lại. Những đoạn tóc rơi xuống lòng bàn tay tôi, cuối cùng là cái thứ nhỏ bé kia. Tôi bàng hoàng và ôm chặt lấy miệng mình để không kêu lên.

Một ngôi sao David.

Đó là một mặt dây chuyền không có dây, ngôi sao 6 cánh bằng kim loại gì đó, có thể là bạc, nó đã hơi xỉn màu nhưng không rỉ sét. Tôi run rẩy và sững người ở đó rất lâu, Stepan vẫn không tỉnh dậy. Tâm trạng của tôi ngổn ngang những dòng suy nghĩ và những câu hỏi, tôi siết chặt ngôi sao trong lòng bàn tay, vội vã chạy vào nhà, lao thẳng lên phòng ngủ của mình. "Sao con vội vã thế, Armin?" Mẹ tôi hỏi vọng lên từ dưới nhà. Tôi không trả lời bà, chỉ đóng cửa lại và ngồi trên giường, hai tay vòng qua chân và cằm của tôi thì tựa lên đầu gối. Từ hôm đó, tôi không đến chỗ Stepan nữa. Tôi sợ phải đối mặt với cậu ấy và sợ tất cả mọi thứ xoay quanh cậu ấy.

Ngày thứ tư kể từ buổi ngày hôm đó, Paula mang bữa chiều cho tôi, bánh ngọt và một cốc sữa nóng. Tôi không muốn ăn mà chỉ tập trung chơi đàn. Paula nói nhỏ vào tai tôi: "Thằng bé đó đã tỉnh rồi. Nhưng nó có vẻ rất hoảng sợ điều gì đó. Hoặc do tôi nhạy cảm." Dĩ nhiên là tôi biết rõ cậu ta đang hoảng sợ vì điều gì. Đó là một bí mật mà cậu ta đã che giấu trong một thời gian dài, tinh vi và thông minh.

Stepan ngồi trên cái nệm cũ mà trước đó chúng tôi đã vứt vào trong cái góc ấy. Cậu ấy ngồi dậy, lưng tựa vào tường, và khi tôi đi vào trong, cậu ấy nhìn tôi chằm chằm, với ánh mắt rất khó hiểu, không phải giận dữ, chỉ là ánh mắt trống rỗng: "Armin." Tôi đứng trước mặt Stepan, chỉ nói: "Có vẻ cậu đã khoẻ lại."

"Cậu đã cứu tớ, Armin. Cảm ơn vì điều đó." Rồi cậu ấy cúi xuống, không nhìn tôi, tay cậu ấy khẽ đan vào nhau và không khó để nhận ra nó run rẩy. Tôi vẫn im lặng. Sau cùng, tôi hỏi: "Cậu định hỏi tớ về sự biến mất của cái khăn vải trên đầu cậu à?" Cậu ấy vẫn không trả lời, tôi đưa tay ra trước mặt cậu ấy và từ từ mở lòng bàn tay: "Cả cái này nữa."

Stepan nhìn thấy thứ trong tay tôi và mặt cậu ta chỉ trắng bệnh, một nỗi sợ hãi lớn đến mức nó có thể biến thành âm thanh tiếng trái tim trong lồng ngực cậu ta đang đập dữ dội. Tôi nói nhỏ, âm thanh chỉ vừa đủ để hai chúng tôi nghe thấy: "Cậu là người Do Thái. Cậu đã lừa gạt tớ."

"Tớ không lừa gạt cậu!" Stepan hốt hoảng rướn người về phía trước và ngẩng đầu nhìn tôi: "Tớ chỉ không nói ra thôi. Tớ chưa từng nói sai sự thật điều gì. Nhưng tớ không thể nói chuyện đó, vì nó liên quan đến mạng sống của tớ!"

"Tớ phải sống sót để trở về Ukraina, tớ chỉ muốn gặp lại cha tớ, anh và chị của tớ."

Tôi hỏi: "Vì sao cậu lại mang nó bên mình, cậu không sợ nó sẽ đem lại nguy hiểm à?"

Stepan lắc đầu: "Tớ biết là nguy hiểm, nhưng đó là kỉ vật duy nhất của mẹ tớ. Tớ không thể vứt nó đi, tớ chôn nó ở một vị trí trong trại lao động trước khi bị khám xét, cố gắng ghi nhớ vị trí, sau khi qua đợt khám xét, tớ đã cố giấu nó trên đầu." Tôi chỉ có thể đứng bất động ở đó, nhìn những giọt nước mắt tuyệt vọng trên gò má cậu ấy. Tôi hỏi: "Tớ biết lính Đức luôn kiểm tra kĩ lưỡng, lùng soát để tìm ra những người Do Thái đang ẩn nấp. Tại sao họ không phát hiện ra cậu?"

"Tớ là con lai. Mẹ tớ là người Do Thái, cha tớ là người Cossack, nhìn tớ giống người Cossack, không giống người Do Thái. Người Do Thái theo mẫu hệ, dù cha tớ là người dân tộc khác, tớ vẫn được công nhận là người Do Thái. Giấy tờ của tớ chỉ ghi là Ukrainian, lính Đức bắt được tớ khi chúng tớ đang cố di chuyển từ Lviv về Moskva, họ chỉ nghĩ tớ là một người Cossack."

Stepan xin tôi trả lại ngôi sao David cho cậu ấy, và cầu xin tôi: "Làm ơn, Armin, đừng nói với người khác. Tớ chỉ muốn được sống và được về nhà. Cậu biết không Armin, tớ đã từng gặp nhiều đứa trẻ Do Thái khác, có những đứa vẫn đang ở các trại tập trung, có những đứa bị treo cổ trên mấy cái xà ngang gần hàng rào thép gai, số khác thì bị đưa vào những phòng hơi ngạt và tớ không bao giờ thấy chúng trở ra nữa."

Tôi bắt đầu suy nghĩ. Sẽ thế nào nếu cha tôi biết tôi đang che giấu thân phận của một người Do Thái? Cho dù ông ấy không bao giờ quan tâm đến chính sách bài Do Thái của Đảng Quốc Xã, ông ấy cũng sẽ không bao giờ tha cho tôi nếu biết tôi dính líu tới người Do Thái. Có thể cha tôi sẽ bắn tôi chết luôn để không ảnh hưởng đến ông ấy và anh Heinrich. Nhưng rồi tôi đã hạ quyết tâm.

Tôi không cần biết cậu ấy là người Slav, người Cossack hay người Do Thái, tôi cóc thèm quan tâm cái gọi là chủng tộc hạ đẳng mà bọn họ nói. Vì cũng chính đám người đó đã gọi tôi là đứa con trai tạp chủng chứ không phải con trai của chủng tộc Đức thượng đẳng. Mặc dù cha tôi đã tạo cho mẹ tôi một hồ sơ ghi rằng bà thuộc chủng tộc người Đức ở khu vực Áo - Hung, nhưng mẹ tôi là một người Hungary gốc Uralic. Người Hungary không bị xếp vào nhóm chủng tộc hạ đẳng như Do Thái hay Slav, nhưng vẫn bị xếp thấp hơn Aryan. Chúng chỉ cần biết tôi tóc xoăn và nâu, mắt màu hạt dẻ, nhìn chẳng giống người Đức.

Đám học sinh ở trường luôn miệt thị và gọi tôi là 'thằng nhãi Hungary', chúng nhắc đến mẹ tôi bằng cụm từ như 'người đàn bà Hungary', hay 'người đàn bà công dân hạng hai đó'. Chúng nói với tôi rằng, cha tôi thật kì lạ, ông ấy là sĩ quan mang dòng máu quý tộc Phổ, và rồi ông ấy kết hôn với một người phụ nữ Hungary, còn chẳng phải quý tộc, để sinh ra một đứa con trai thất bại và hạ đẳng giống như tôi.

Có lần Erich nói với tôi rằng: "Biết đâu cha mày ghét mày vì mày giống mẹ mày? Nhỉ? Và hẳn là ông ấy cũng đánh mẹ mày đúng không? Vì bà ta là một người đàn bà thấp kém."

Tôi đã phản bác quyết liệt. Tôi chưa bao giờ thấy cha đánh mẹ, ông ấy cũng không chửi mắng mẹ, đó là điều hiếm hoi khiến tôi cảm thấy ông cũng có một điểm tốt. Nhưng đám con trai đó không tin. Chúng nói rằng tôi nói dối. Thằng Erdmann von Neumann, con trai của lão Trường ban Tài chính quận đã làm như thể hào hứng và kể rằng ngay cả cha nó cũng đánh mẹ nó, một người đàn bà Đức, huống hồ là một người đàn bà Hungary như mẹ tôi. Tôi chỉ nói với nó rằng: "Vậy thì... cha mày còn tệ hơn cả cha tao. Và mẹ mày thì thật xui xẻo vì có đứa con trai như mày." Vì thế chúng đã đánh tôi, tất nhiên là tôi không thể thắng được.

Về sau, khi tôi kể với Heinrich về chuyện đó trong nước mắt, anh chỉ sững sờ đến chết lặng. Tôi hỏi anh rằng, có phải anh cũng bị bạn bè ở trường miệt thị như thế không. Anh im lặng, rồi anh khẽ lắc đầu.

Thì ra bọn họ không miệt thị Heinrich như tôi. Tôi dường như đã hiểu được lý do. Họ cũng biết anh có mẹ là người Hungary, nhưng chẳng sao cả. Anh có tóc vàng tro sáng màu và mắt xám, tuy không có mắt xanh dương và tóc vàng óng lý tưởng như tuyên truyền của Đế chế về chủng tộc, nhưng anh vẫn y hệt một người Đức thuần chủng, anh có dáng vẻ toát ra khí chất của tầng lớp thượng lưu. Họ chỉ cho rằng dòng máu Aryan thuần chủng và dòng máu quý tộc trong anh đã lấn át hết cái dòng máu Hungary thấp kém. Anh cao lớn, điển trai, anh mạnh mẽ và xuất sắc, thế thì anh chính là đứa con trai Aryan ưu tú và vượt trội của Đệ Tam Đế chế. Chứ không phải thứ rác rưởi giống như tôi.

Tôi đã nghĩ, cha tôi không ghét mẹ, cũng không ghét cái gọi là dòng máu Hungary. Ông ấy chỉ đơn giản là ghét tôi, ghét đứa con trai vô tích sự và ngu ngốc như tôi mà thôi.

Tôi lặng lẽ nhìn ngôi sao David trong lòng bàn tay mình, và tôi lại nhớ đến mẹ tôi. Dù cho lũ người đáng ghét ấy miệt thị tôi bằng những lời tàn nhẫn thế nào, tôi cũng chưa từng ghét mẹ tôi. Tôi tự hào vì thừa hưởng mái tóc nâu và mắt hạt dẻ. Tôi tự hào vì tôi có một người mẹ Hungary, nói trôi chảy tiếng Đức, tiếng Latin, chơi thành thạo dương cầm, vĩ cầm và cả cello. Đối với tôi, mẹ tôi là người phụ nữ đẹp nhất trên đời.

Tôi thu tay về và nói: "Tớ sẽ không bao giờ nói với ai. Nhưng tớ sẽ giữ ngôi sao này cho đến khi cậu tự do, khi đó tớ sẽ trả nó cho cậu."

"Không! Nó rất nguy hiểm, Armin."

"Tớ có rất nhiều chỗ để giấu nó, nhà tớ rộng lắm, thật đấy. Không ai có thể tìm ra được đâu. Nếu nó ở trên người cậu thì sẽ nguy hiểm hơn. Stepan, nếu cậu muốn sống... Tớ sẽ giữ nó cẩn thận như những món quà của mẹ tớ đã cho tớ vậy, tớ hứa đấy."

Tôi đã mang ngôi sao David về phòng, nắp gỗ trên cùng của cây đàn dương cầm, tôi có để một hộp nhạc kiểu Thuỵ Sĩ, nó là hộp nhạc mẹ tôi tặng tôi vào sinh nhật 6 tuổi. Bên trong vẫn còn nguyên lớp lót nhung và những bánh răng bằng đồng mạ vẫn chuyển động trơn tru. Tôi lật lớp lót nhung lên, dùng móng tay ấn cái gờ nhỏ sâu bên dưới, mở cái nắp gỗ lên, để lộ ra một khoảng trống hẹp dưới những bánh răng, tôi đặt ngôi sao David vào trong đó, xoay nắp gỗ về vị trí cũ và đậy tấm lót nhung lên. Đó là nơi tôi để một cái đồng hồ bỏ túi kiểu Phổ có dây bạc, trên đó có khắc tên và ngày sinh của tôi, với dòng chữ nhỏ 'Ehre und Pflicht' - 'Danh dự và bổn phận'. Cha tôi đã lấy nó làm quà mừng đầy tháng cho tôi, có lẽ hồi tôi mới sinh ra, cha tôi vẫn chưa ghét tôi như bây giờ. Ngoài ra trong hộp nhạc còn có một mặt dây chuyền đóng kín do bà của tôi, nữ Tử tước xứ Blauenfels tặng.

'Hôm nay tôi và Stepan có một bí mật, chỉ hai chúng tôi, và tôi đã hứa sẽ giữ kín bí mật đó bằng mọi giá. Đó không phải là một thoả thuận, chỉ là một lời hứa.'