Năm 2014 tôi về nghỉ hè, trước đó một hai tháng cụ bệnh nặng một lần làm cả nhà sợ chết khiếp; tôi vừa về đến nơi thì cụ liền khỏe lại; thân xác cụ gầy gò ốm yếu nhưng ý cười trong mắt chẳng tắt bao giờ. Gặp tôi cụ than thở người cụ đau nhức lắm, khổ sở lắm, không biết bao giờ con rể (ông nội tôi) mới đến rước cụ về trời; tôi liền sấn lại bóp tay bóp chân bóp vai cho cụ, cụ để tôi xoa bóp một chút xíu rồi bảo thôi. Cụ sợ cháu mỏi tay thật hay tay nghề của tôi vụng về không biết nữa.

Bà với cụ đều gầy gò, người nhà tôi tạng người đều thế, nhưng bà tôi dưới lớp da còn có chút thịt, còn thịt trong người cụ thì theo thời gian teo tóp dần. Bắp chân dưới tay tôi nhão nhoét, cẳng chân cẳng tay cụ chỉ có làn da lấm chấm đồi mồi bọc lấy khung xương, tôi mới đi có hai năm mà cụ gầy đi trông thấy. Mỗi bữa cơm cụ chỉ ăn được 1/4 cái bát nhỏ, có khi còn ít hơn. Cụ ăn mãi, nhai mãi, vừa ăn vừa nhìn tôi bằng đôi mắt mờ mờ nước. Mắt cụ lúc nào cũng ầng ậng một tầng sương dày đặc, cái gì cũng nhìn không rõ, nhưng lúc nào cũng nhận ra con Trang đến thăm cụ đấy à, khiến tôi khoái chí cười toe toét. Đôi mắt của cụ chỉ có một mảng đen sâu thăm thẳm, giống như có ai bỏ vào đấy hai hột nhãn đặc láy rồi đắp thịt nhãn bên ngoài; buồn vui một đời đều chôn chung trong đáy. Vừa ăn cụ vừa tủm tỉm nghe tôi kể chuyện, bà bảo có cháu ở đây cụ ăn nhiều hẳn, ngon miệng hẳn. Tôi ngoạc miệng ra nịnh nọt, "Ngày nào cụ cũng phải thế này nhé, để đợt sau về cháu dắt cháu rể về cho cụ." Nói thì nói thế, chắc cụ biết thừa là tôi nói xạo, chẳng hối tôi dắt cháu rể về bao giờ.

Trưa hôm ấy tỉnh dậy, bác cả nhắn tôi: "Bác báo tin cụ vừa mất rồi nha cháu." Một câu chưa đầy mười chữ, tôi đọc mãi không xong. Tôi sợ lắm, không dám khóc; cụ khỏe mạnh vậy mà khóc lóc gì. Sau đó tôi bước xuống giường, đánh răng rửa mặt, vệ sinh cá nhân xong xuôi hết thảy, tôi cầm điện thoại lên gọi về cho bác. Gọi ba lần không bắt được tín hiệu, tôi chuyển sang gọi wifi bằng Messenger. Bác nhấc máy lên, nhẹ nhàng bảo tôi là cụ mất rồi, giống như bảo cụ đang ngủ trưa thôi vậy. Bác không nghe rõ cháu nói gì cả, yên tâm nhé, bác phải đi lo hậu sự cho cụ đây, nói chuyện sau nhé. Tôi dạ vâng liền tắt máy. Kim đồng hồ tích tắc kêu, cụ đi lúc tôi vừa tỉnh dậy. Cụ bị tai biến mạch máu não cả năm trời, lúc tôi đang chật vật với tuổi 22, tương lai, sự nghiệp, tốt nghiệp, vân vân, vân vân. Nỗi lo cho bà với cụ chỉ xuất hiện chập chờn giữa buổi chiều tháng Năm dài dăng dẳng, cụ cũng đã chờ tôi về trong chừng đấy những cơn đau giữa khuya giữa sáng. Tôi chưa biết gì cả thì cụ đã đi rồi. Nhanh như một giấc mơ vậy.

Cụ đi vào tháng Bảy dương, ngày 28 tháng Sáu âm lịch. Tháng này hai năm trước tôi vẫn còn ngồi ăn cơm chay với bà với cụ, cẩn thận dặn dò cụ, cụ phải chờ cháu về thăm cụ đấy. Nhưng tôi để cụ leo cây, không về, cụ liền giận bỏ đi. Tôi mở mắt ra, đêm qua tôi không mộng mị gì cả. Tôi không biết mình có khóc hay không, cũng chẳng có ai chia buồn với tôi cả, chỉ thấy trong lòng nặng nề, mặt mũi trắng bệnh, trên bàn vẫn để cốc cà phê còn đấy, vỉ thuốc đau đầu còn đấy, trang web đặt vé máy bay ngày hôm nay vẫn còn đấy, nhưng session thì đã expired cả rồi. Tôi xuống giường đánh răng rửa mặt, thu xếp đồ đi làm, chạy ra bến xe buýt. Hết thảy mọi thứ vẫn như thường, không có tiếng tang ma, không có giấc mơ về cụ, không có người bảo tôi thay ra tấm áo tang. Tôi vẫn chưa hiểu đâu thật đâu mơ, tôi có thật nhiều câu hỏi nhưng chẳng biết hỏi ai. Không ai dặn dò gì tôi cả. Hình như câu chuyện bác cả kể hôm qua không phải thật. Trước khi ngủ tôi còn đeo chiếc vòng hột xoàn bà đưa tôi trước khi đi du học, bà bảo bà lên chùa cầu cho cháu đấy, lúc rảnh rỗi hay đi trên đường, cứ niệm Nam mô a di đà Phật, Phật sẽ phù hộ cho. Hột xoàn rõ ràng là màu trắng, nhưng trên tay tôi lại ố màu xanh đen, trong bóng đêm còn tỏa ra một màu xanh nhàn nhạt. Tôi nghĩ, nếu đeo vòng này lên tay cụ sẽ tìm thấy tôi ở đây.

Lúc đang làm việc, tôi thấy bụng đói meo, liền nhớ ra hôm qua đã ăn cả cái pizza mà dạ dày cồn cào dính sát vào nhau. Tôi liền ra ngoài mua một cái bánh ngọt, quay trở lại thì cậu gửi tôi một tấm hình. Mạng 3G chậm chạp load mãi không xong, chỉ thấy tin tiếp theo cậu bảo cụ đi rồi. Cậu gửi tôi hình bàn thờ cụ. Lúc ý thức được thì tôi đã ngồi xuống sàn nhà khóc nức nở, nước mắt nước mũi lem nhem như một con mắm. Tôi tự nhiên nín, đầu óc chẳng có gì cả, chỉ có một cái bụng đói meo. Đến khi thấy mình ngồi ngoài bờ biển uống cappuccino thì đã qua bốn năm tiếng, tôi nghĩ về nhiều thứ lắm, nhưng chẳng nhớ mình nghĩ gì, đầu óc cứ như người trên trời, lơ nga lơ ngơ như gà mắc thóc. Trong lòng tôi thấy vô cùng bình thản, chỉ thỉnh thoảng có vài dòng suy nghĩ lạ lùng lóe lên làm tôi bật khóc nức nở, chưa kịp trôi xuống cổ thì lại nín thing như chẳng có gì xảy ra. Tôi xòe bàn tay giơ lên cao, từng mảng xanh trắng xuyên qua kẽ tay, tôi khum tay bắt lấy, nhưng mở bàn tay ra thì không có gì trong đấy cả.

Phải rồi, hôm qua tôi còn nằng nặc đòi về, đáng lẽ giờ này tôi đang ngồi trên máy bay bay về thăm cụ. Nhưng không ai cho tôi về, không ai bảo tôi về, không ai nhắc tôi đội khăn trắng, cài mica. Mọi người đều bảo, muộn cả rồi, trễ cả rồi, bây giờ về cũng không làm được gì nữa rồi, không có ý nghĩa gì nữa rồi, không làm được gì cả, cả nhà đều đang lo ổn, cụ đã đi rồi. Cả nhà ai cũng ở đấy, chỉ không có hai chị em chúng tôi. Chúng tôi như người mù đang chờ được khai sáng, chờ người nhà gửi hình, gửi tin, chờ người rảnh rỗi để hỏi thăm. Cứ chờ đợi như vậy, tôi tưởng mình đã chờ được cả cuộc đời rồi. Tôi muốn hỏi, cụ đi có đau đớn không, có trăn trối gì không, có ai bên cạnh cụ lúc cụ đi không, cụ ở đâu, nhà hay bệnh viện, hậu sự cụ thế nào, chôn cất hay hỏa táng, chôn cất thì ở đâu, hỏa táng thì về đâu, đến viếng có những ai, bà có làm sao không, sau này bà sống ở đâu, căn nhà có bà với cụ giờ chỉ còn một mình bà biết làm sao, có phải cụ vẫn chờ tôi về không, có phải cụ đau đớn lắm hay không, vì sao không ai để chúng tôi về gặp cụ lần cuối, vì sao tôi không gọi điện về, vì sao tôi chẳng biết làm gì cả, cụ có tìm thấy cháu không...

Tôi loay hoay mãi không gửi được cái tin nhắn nào. Ở nửa bên kia địa cầu có một góc nào đó hẳn đang loạn cào cào, lòng ai cũng rối như mớ bòng bong nhưng vẫn cứ phải hiên ngang quật cường trước mặt con cháu. Mẹ tôi bán mạng cho nhà nội mười năm, sau đó mẹ thề không đội trời chung với ngôi nhà đấy nữa; mẹ không để tôi về nhưng tôi biết lòng mẹ cũng buồn rầu biết bao. Em gái nhận được tin liền gọi điện cho tôi, lúc nhắn tin cho bé tôi chờ từng giờ từng phút cầu mong nó mau mau nói gì đó với tôi, lúc nghe thấy tiếng con bé nức nở mãi không hỏi được câu gì đành bỏ máy xuống, tôi liền tỉnh ra. Ai cũng nằm mơ cả, nhưng cụ tỉnh giấc rồi.

Ngày xưa tôi nghe người lớn bảo dái tai dài của cụ là tai Phật, sống thọ lắm. Tôi cũng vui lắm, chỉ mong cụ sống đến hơn 100 để tôi xây nhà cho bà cho cụ. Tôi lật ra mấy tấm hình chụp bốn năm trước, tôi ôm cụ vào trọn một vòng tay vẫn còn thấy rộng, chỉ cần tôi ôm cụ chặt thêm chút nữa sẽ khiến xương cốt cụ đứt gãy hết vậy. Suốt năm tháng qua chắc cụ đau đớn lắm, trong bệnh tật và giữa những cơn đau không ngừng nghỉ; cụ vẫn vì con cháu mà sống thật lâu đến tận ngày thượng thọ. Khi cụ kể tôi nghe về thời buổi chiến tranh khiến cụ phải cuốc bộ mấy trăm cây số một ngày trên đoạn trường nam bắc, mò cua bắt ốc nuôi sống một đàn lúc nhúc, rồi nhìn từng đứa một vì nghèo đói mà về trời, rồi nhìn con rể vì đất tổ mà nằm xuống, người đầu bạc tiễn kẻ đầu xanh.

Những năm tháng về già cụ bầu bạn với con gái, là bà nội tôi. Có một thời bà cụ từng ở nhà tôi, mỗi đêm nằm nghe hai đứa trẻ trong nhà đánh chửi nhau, đập phá đồ đạc. Lúc đó tôi còn bé xíu, khi người lớn cãi nhau chỉ dám rúc trong mền nằm giả chết, giữa mùa hè mồ hôi nóng bức chảy ra nhễ nhại nhưng không dám động đậy, nằm im giả vờ như đang ngủ rất say, nước mắt đêm nào cũng đảo điên trên tấm gối. Tôi với con bé đều nghĩ nếu nằm giả chết trên giường thì sẽ hết hoảng sợ. Bà với cụ chen nhau trên chiếc giường cho một người rưỡi bên cạnh bị tiếng cãi nhau của ba mẹ đánh thức liền không được nữa, người năm miệng mười ngày trận to trận nhỏ. Mười năm đấy, sáu con người kẹt giữa bốn lớp tường gạch đêm nào cũng dùng nước mắt rửa mặt, tiết kiệm được biết bao nhiêu tiền điện nước đi rồi.

Trước khi ba mẹ tôi ly dị, bà cụ chuyển ra ngoài sống. Tôi không cho bà đi, bà bảo tôi bà sang ở nhà cô út một tháng thôi rồi lại về, năm sau bà lại bảo ở cà nhà bác cả một năm nữa bà quay lại. Tôi biết bà nói xạo, nhưng nghĩ đi nghĩ lại, tôi cũng gật đầu để bà đi, không dám giữ bà nữa mà trốn vào một góc lặng lẽ khóc. Chắc bởi vì lúc nhỏ quen khóc một mình nên lớn lên thấy khóc lóc vô vị ghê, chẳng có lý do gì để khóc; vì sợ hãi quen quá rồi nên đã quên mất cảm giác sợ hãi như thế nào, luôn tìm cách làm ngơ trốn tránh, cách xa mọi cảm giác tiêu cực trong lòng. Mãi đến khi tôi học lớp Bảy biết đạp xe đi học, ngày nào tôi cũng chạy qua căn nhà trọ của bà với cụ ngồi chơi. Lúc đấy con cháu còn chưa xây nhà cho bà cụ, bà cụ đành ở tạm trong căn nhà trọ của bà Năm. Tôi không biết bà Năm là em ruột hay em họ của bà, chỉ biết là mẹ tôi thương bà Năm nhiều lắm, trông bà Năm giống cụ tôi như đúc; tôi cũng chẳng biết gia phả chi nhánh nhà nội viết vẽ thế nào, vai vế ra sao; ai bảo sao tôi gọi vậy. Ở đấy có bà Năm bầu bạn, tôi nghĩ lúc đó chắc cuộc sống rất an yên.

Bà với cụ đều vô cùng sùng đạo, nhưng bà chẳng bao giờ để tôi ăn chay không bao giờ, lúc nào tôi ở lại ăn trưa bà cũng chuẩn bị riêng một phần thịt, nhất định phải thấy tôi có thịt ăn bà cụ mới vừa lòng. Nhưng thực ra tôi thích ăn đồ chay ở nhà bà lắm, bà thì thương cháu ăn mãi chẳng mập lên, cháu cũng thương bà nắng nôi chợ búa, tôi đành làm như cái gì cũng thích. Sau bữa trưa tôi lăn lên giường ngủ, đến ba giờ chiều bà lại dẫn cụ ra trước nhà ngồi tụng kinh một tiếng. Lúc cụ còn chống đỡ được thì không sao, hai năm trước lúc về thăm nhà, tôi liền thấy cụ một một lúc là cả người đau nhức khổ sở vô cùng, nhưng bỏ lễ là bà càu nhàu, về sau sợ cụ ở minh giới không được an nhàn. Bây giờ thì tốt rồi, cụ có thể ngang nhiên bỏ lễ mà không sợ bà làu bàu, thân xác già nua không khiến cụ đau đớn nữa, trưa hè oi ả không còn khiến cụ rét run. Trước giờ tôi không tin thần Phật, nhưng bà cụ đã bỏ cả nửa đời để tôn kính người như vậy, vậy xin người hãy để cụ an yên hưởng minh phúc. Bà cụ đã khổ cả một đời, nghiệt ngã gì cũng đã trả đời bằng tất cả gian truân.

Lúc tôi bảo với bạn tôi là cụ đi rồi, bạn tôi bảo, người tai biến mạch máu não chỉ có nằm một chỗ, khổ sở lắm; cụ đi được là không còn đau đớn nữa. Ở nhà lại nhắn tôi bảo cụ đi rồi cứ như sợ tôi không tin vậy. Chị họ tôi bảo bà không sao cả, nhìn cụ chỉ còn da bọc xương, bà còn khóc nhiều hơn nữa. Các bác cũng không sao cả, lo xong đám tang cho cụ còn bận rộn ngập một đầu. Chúng tôi cũng không sao cả, phải tìm việc kiếm tiền xây cho bà cho mẹ một ngôi nhà thật to để phụng dưỡng. Cụ được giải thoát rồi. Không biết cụ có lời gì muốn nói với tôi hay không. Nghĩ đến đây mắt lại ầng ậng một tầng nước. Đất trời liền đổ mưa. Có cái gì tắc nghẹn trong ngực, âm ấm chực chờ tràn ra nhưng không trôi xuống được, tôi mới tin câu chuyện mọi người kể là thật; lúc bà thay tã cho cụ xong thì cụ đã nhắm mắt đi rồi.

Cuối cùng, trong đầu tôi chỉ văng vẳng về một tiếng cười của bà, bà bảo cụ lú lẫn rồi, con cháu trong nhà đều nhớ loạn lên hết cả, chỉ nhớ có mỗi cháu Trang. Cụ nghe thế thích lắm, tủm tỉm cười, nhìn tôi bằng đôi mắt dày đặc tầng sương như sợ quên mất mặt mũi cháu ra sao vậy.

Trang, 31.7.2016