RETINA LUCET

Người ta thường nghĩ ánh sáng chỉ đơn giản là thứ chiếu rọi – đến từ một nguồn rõ ràng: mặt trời, đèn điện, nến, hay bất kỳ vật thể nào đủ phát quang. Nhưng có những thứ ánh sáng không thể đặt tên như vậy. Có những ánh sáng không phát ra từ đâu cả – chỉ hiện lên trong khoảnh khắc ai đó nhìn vào ai đó khác, bằng ánh mắt không mang mục đích.

Và thế là võng mạc phát sáng.

Retina Lucet.

Truyện bắt đầu từ một ánh nhìn như thế.

Nàng là nhiếp ảnh gia. Nhưng không phải người sống nhờ mạng xã hội, hay chạy theo trào lưu màu phim, bố cục đối xứng hay săn khoảnh khắc hoàng hôn trên đồi cao. Nàng không theo trường phái ghi nhận – mà theo trường phái lưu giữ. Một sự lưu giữ trầm mặc, giống như chép lại gió, hoặc khắc ánh sáng vào ký ức.

June Nannirin – ngoài ba mươi, trầm tĩnh, ánh mắt thường nhìn chệch vào khoảng sáng sau lưng người khác. Với nàng, nhiếp ảnh không phải là nghệ thuật lấy cái đẹp – mà là một cách để sống với ánh sáng mà mắt thường không đủ sâu để nhìn thấy. June không chụp thứ gì đã rõ. Nàng chụp phần lặng, phần không hiện hình. Đôi khi chỉ là ánh sáng lướt qua tay ai đó trong một buổi chiều, hoặc cái bóng run lên trên mặt tuyết khi gió khẽ thổi qua.

Nàng chọn nhiếp ảnh ánh sáng âm bản – loại hình nhiếp ảnh cổ, nơi ánh sáng không được đo bằng độ sáng trực tiếp mà được ghi lại trong phần thiếu sáng. Trong bức ảnh của nàng, không có trung tâm. Không có chủ thể nổi bật. Không có nụ cười rực rỡ. Mà có thể là một chiếc ghế trống dưới ánh đèn đường, nơi ai đó từng ngồi chờ; hay mép khăn bị ánh nắng rọi xuyên khi ai đó vừa bước đi. Đó là những khung hình nói bằng sự vắng mặt, bằng dư ảnh, bằng ánh sáng không đến từ nguồn rõ ràng.

Với June, ánh sáng đẹp nhất là thứ ánh sáng không thể đặt tên. Không đến từ đèn. Không đến từ mặt trời. Mà đến từ cảm giác người đó – ở thời điểm đó – đang hiện hữu bằng cả con người mình, dù chỉ trong vài giây ngắn ngủi.

Người ta từng hỏi: sao không chụp gì cho dễ nhìn hơn? Sao không chụp người? Không chụp phong cảnh? Không chụp rõ ràng hơn? June chỉ cười. Không phải vì nàng không thể, mà vì nàng không cần.

Nhiếp ảnh, với nàng, không phải để nhìn thấy – mà để giữ lại thứ ánh sáng có thể tan đi bất cứ lúc nào. Một tấm ảnh âm bản là một lớp ký ức ánh sáng – nơi vùng tối không phải lỗi kỹ thuật, mà là phần để dành cho người thật sự nhìn sâu.

*

Còn cô, Enjoy Yotdr, là người thiết kế ánh sáng. Nhưng không phải kiến trúc sư, cũng không đơn thuần là kỹ sư đèn sân khấu. Cô làm trong lĩnh vực gọi là Thiết kế trải nghiệm ánh sáng tương tác – một ngành kết hợp giữa nghệ thuật thị giác, công nghệ cảm biến và lập trình phản ứng cảm xúc.

Khác với người thiết kế ánh sáng thuần túy, công việc của Enjoy không dừng lại ở việc chọn màu, chọn đèn, hay bố trí độ sáng – mà cô tạo ra những không gian mà ánh sáng phản ứng theo con người thật.

«Nếu bạn mỉm cười, màu đèn có thể đổi tông.

Nếu bạn bước chậm, ánh sáng sẽ mềm.

Nếu nhịp tim bạn tăng, ánh sáng có thể chuyển động theo nhịp đập ấy.»

Cô biến cảm xúc thành năng lượng đầu vào, và ánh sáng là phản ứng đầu ra. Hệ thống ánh sáng cô lập trình không sống tĩnh. Chúng cảm, rung, hồi đáp. Cô gọi đó là "giao diện thị giác cảm ứng" – tức là người ta bước vào một phòng, không cần chạm tay hay nói lời, nhưng ánh sáng biết người ấy đang mang theo cảm xúc gì.

Đó không đơn thuần là lập trình. Đó là khiến ánh sáng biết cách thương một người.

Họ gặp nhau ở một buổi workshop về ánh sáng không nguồn. Một khái niệm nghe có vẻ mơ hồ – nhưng lại là giao điểm đầu tiên giữa hai con người tưởng chừng xa lạ.

Trong nhiếp ảnh, ánh sáng nguồn là nơi phát ra ánh sáng chính: mặt trời, đèn studio, nến... Trong kỹ thuật ánh sáng tương tác, ánh sáng nguồn là tập dữ liệu khởi động – nơi đầu tiên ánh sáng được lập trình để phản ứng. Nhưng ánh sáng họ chia sẻ – không đến từ đâu cả. Nó hiện ra giữa họ. Trong vùng giao nhau của một ánh nhìn.

Enjoy thấy June đứng giữa khán phòng, tóc cột thấp, mắt lặng như một hồ nước cạn. Cô không hiểu vì sao tim mình rung lên – không theo mô hình sinh trắc học nào từng lập.

Trong phòng đó, cô lập trình ánh sáng chỉ phản ứng với nhịp tim >85. Nhưng với ánh mắt June, ánh sáng chuyển sang tông hổ phách. Lần đầu tiên, hệ thống không theo lệnh. Cô không biết, đó là lúc võng mạc của chính mình bắt đầu phát sáng.

Ngày hôm sau, cô mở mã thiết kế, thêm một dòng code: "Retina.June". Không ai biết. Cũng không ai cần biết. Nhưng trong cô, ánh sáng đã có tên.

Câu chuyện của họ tiếp tục trong những lần gặp không hẹn. Quán cà phê nhỏ ở Bergen. Buổi sáng có tuyết rơi nhẹ. Một lần June vô tình chạm vào bàn cảm ứng do Enjoy thiết kế – và ánh sáng trong phòng chuyển tông chưa từng lập trình. Màu xanh lục nhạt pha tím than – như màu của sự bình yên được hiểu đúng.

Cả hai không nói chuyện nhiều. Nhưng ánh mắt thì vẫn luôn dừng lại trên nhau lâu hơn cần thiết. Enjoy – người lập trình ánh sáng – bắt đầu cảm nhận thứ ánh sáng không thể lập trình. June – người từng nghĩ mình chỉ là kẻ lưu giữ ánh sáng của người khác – bắt đầu thấy mình được chiếu sáng từ bên trong.

Một đêm mùa xuân, Enjoy gửi cho June một lời mời không lời. Chỉ là một phong thư đặt trong triển lãm ảnh: "Nếu chị vẫn tin ánh sáng không nguồn tồn tại, hãy đến trạm Nonneseteren lúc 22:00." Không chữ ký. Không lời hứa.

June đến. Họ bước vào căn phòng ánh sáng không tên. Khi June bước vào, ánh sáng dâng lên từ sàn – theo nhịp thở, theo bước chân, theo sự hiện diện. Trên tường hiện dòng chữ: "Retina Lucet – ánh sáng hình thành khi chị nhìn thấy."

Cả hai không nói gì. Nhưng ánh mắt dừng lại đủ lâu để võng mạc của người này phản chiếu ánh sáng của người kia. Đó không còn là ánh sáng vật lý. Đó là ánh sáng cảm xúc. Và trong ánh sáng đó, họ thở cùng nhau.

Bên ngoài, cực quang hiện ra.

Một bản nhạc Hindi cũ vang lên trong studio:

«"Tujh mein rab dikhta hai... yaara main kya karoon..."

Khi em nhìn thấy chị, em thấy cả thần linh. Và em không biết phải làm gì, ngoài yêu chị.»

Enjoy không bật đèn. Cô chỉ đứng bên June, và đặt tay vào tay chị. Không lập trình. Không giao diện. Chỉ là tiếp xúc con người với con người.

Câu chuyện không có cao trào. Không ai chạy theo ai. Không ai rời đi để rồi trở lại. Chỉ có ánh sáng – âm thầm, chậm rãi, nhưng không bao giờ mờ đi khi có người kia hiện diện.

Nếu bạn từng yêu ai đó bằng ánh nhìn. Nếu bạn từng nghĩ mình không đủ xứng đáng để được nhìn bằng ánh sáng thật. Nếu bạn từng tin rằng ánh sáng chỉ đến từ bóng đèn và mặt trời. Hãy đọc truyện này.

Retina Lucet – vì ánh sáng không đến từ đâu cả. Nó đến khi bạn nhìn ai đó, và được nhìn lại.

================

Đôi lời của mình:

Truyện được lấy cảm hứng từ bài hát "Tujh Mein Rab Dikhta Hai" - một bài hát tiếng Hindi, cứ quanh quẩn trong đầu mình cả tháng nay.

Nhạc Hindi nhưng beat nhạc cuốn lắm, bạn nào chưa quen nghe nhạc thì nghe bản Instrumental này cũng được.

Link: https://music.youtube.com/watch?v=iHLnjdYEDqc