Thể loại: truyện ngắn.

Đối tượng: thiếu nhi và mọi lứa tuổi.

Ngày xửa ngày xưa, tại một vương quốc nọ. Nhà vua có hai người con gái, công chúa lớn thì thẳng thắn và trung thực, còn công chúa thứ hai thì thông minh và khéo léo. Dù cả hai nàng đều xinh đẹp thế nhưng cả nhà vua và người dân trong vương quốc đều yêu quý và kính trọng công chúa lớn hơn hẳn công chúa thứ hai. 

Khi lớn lên, cả hai đều đã đến tuổi lấy chồng. Nhà vua vương quốc láng giềng liền ngỏ ý kết nối hai vương quốc bằng một hôn ước giữa hai nước, nhà vua nước láng giềng chỉ có một người con trai duy nhất và chàng là một hoàng tử khôi ngô tuấn tú. Quốc vương phải chọn một trong hai người con gái để làm vợ hoàng tử, công chúa thứ hai rất mong bản thân là người được chọn. Nàng tự nhủ với bản thân rằng hai chị em đều ngang sắc ngang tài, thế nhưng nàng lại khéo léo và biết lấy lòng người khác hơn, chắc chắn người được chọn sẽ là nàng.

Thế nhưng không như nàng nghĩ, người được chọn để gả đi lại là công chúa lớn. Hoàng gia và ngay cả những người hầu trong lâu đài đều vui mừng và chúc phúc cho nàng, vua cha cũng chuẩn bị cho công chúa lớn rất nhiều của cải, trang sức làm của hồi môn sang nước láng giềng. Điều này khiến công chúa thứ hai vô cùng thất vọng, từ nỗi thất vọng của nàng lại nảy sinh ra sự đố kị và ganh ghét. Nàng cầu xin vua cha được đưa tiễn chị mình sang nước láng giềng, và tất nhiên là nhà vua hoàn toàn đồng ý.

Ngày công chúa lớn được gả đi, người dân vương quốc đi theo tiễn nàng về nhà chồng ra đến tận cổng thành. Người ta tung rất nhiều cánh hoa và giấy màu để mong sau này nàng sẽ có được một cuộc sống hôn nhân hạnh phúc. Hai nàng công chúa ngồi chung một xe ngựa, công chúa lớn vận trên người một bộ váy lộng lấy được đính đầy đá quý với những đường thêu tnh xảo, phía sau xe hoa là những ba xe ngựa chở của cải hồi môn.

Mùa hè nóng nực và oi bức, đi được nửa đường mồ hôi công chúa lớn đã đổ nhễ nhại vì chiếc váy quá cầu kì. Công chúa thứ hai thấy vậy liền đề nghị đoàn người nghỉ ngơi ở hồ nước nhỏ trước mắt, rợp bóng cây và mát mẻ. Công chúa lớn lấy khăn tay thấm mồ hôi, nhìn thấy những bóng râm dưới những tán cây xanh ngát kia, nàng liền lập tức đồng ý. 

Ngồi dưới bóng cây, công chúa thứ hai đưa tay gạt làn nước mát lạnh dưới mặt hồ cố tình tỏ vẻ thích thú. Nàng nói với chị mình:

"Chị thân yêu, nhìn làn nước trong xanh mát lạnh này xem. Người chị đã đổ đầy mồ hôi rồi. Sẽ thật đáng xấu hổ nếu khi ra mắt chồng sắp cưới và gia đình hoàng gia láng giềng với một cơ thể nhớp nháp nặc mùi mồ hôi như vậy."

Công chúa lớn nghe em mình nói vô cùng hợp lí, dù gì nàng cũng là một công chúa lớn, nàng sẽ bị người ta xì xào nếu trên người toàn mùi mồ hôi mất. Nàng không muốn làm cả vương quốc mình mất mặt.

"Vậy ta nên làm gì đây?"- Nàng hỏi em gái mình.

Công chúa thứ hai ra vẻ đăm chiêu một hồi rồi đề nghị:

"Vậy sẵn có hồ nước mát này đây, chị hãy tắm rửa sạch sẽ lại đi. Đường đến vương quốc láng giềng không còn xa. Chị tắm xong có thể gột rửa sạch sẽ mồ hôi bám trên cơ thể, khi đến nơi sẽ không làm mất mặt vương quốc chúng ta. Em sẽ ở đây canh cho chị."

Trong lòng công chúa lớn vốn đã rất muốn hòa mình cùng làn nước mát lạnh kia, nghe em nói vậy nàng gật đầu đồng ý. Công chúa lớn cởi bỏ bộ váy lộng lẫy của mình và để cẩn thận lên một tảng đá lớn gần đó. 

Khi công chúa lớn đang say sưa đắm chìm cùng làn nước mà mất cảnh giác, công chúa thứ hai liền lén lút ôm lấy bộ váy lộng lẫy kia của của công chúa lớn và lẻn đi. Nàng ta dùng của cải hồi môn mang theo để mua chuộc người đánh xe và đám người hầu đi cùng. Công chúa thứ hai nói dối với họ rằng công thứ nhất vốn không hề muốn cưới hoàng tử nước láng giềng, người mà nàng dù gặp mặt cũng chưa từng nên đã bỏ trốn và để mình thế chỗ chị kết hôn với hoàng tử. Để chắc chắn họ không thể nói cho bất cứ ai sự thật mình không phải người được chỉ định kết hôn với hoàng tử, công chúa thứ hai đã bắt những người hầu và người đánh xe thề độc dù có chuyện gì cũng không được hé răng nửa lời.

Mau chóng thay lên mình chiếc đầm lộng lấy của công chúa lớn, công chúa thứ hai ra lệnh cả đoàn tức tốc đến ngay kinh đô của vương quốc láng giềng. Khi công chúa lớn đã gột rửa sạch sẽ mồ hôi trên cơ thể và rũ bỏ mọi sự nóng nực trong người và định lên bờ tìm chiếc váy của mình trên tảng đá thì nó đã không cánh mà bay. Cả em gái nàng cũng đã không thấy đâu, công chúa lớn nhìn quanh, đoàn người của nàng đã biến mất. Lúc này nàng mới nhận ra đó chính là mưu mẹo của người em gái cố tình dụ nàng xuống tắm để lấy đi chiếc váy kia và cả người chồng tương lai của nàng.

Công chúa lớn bất lực, trên người nàng không một mảnh vải, xung quanh cũng không có thứ gì nàng có thể lấy che thân. Nàng ủ rũ ngâm mình dưới mặt nước, nàng thất vọng vì không ngờ lại bị chính em gái mình hãm hại và đẩy vào tình cảnh éo le thế này. Là một công chúa lại trần như nhộng, nàng không dám bước ra khỏi hồ nước. 

May mắn thay, đến gần chiều tối có một cỗ xe bò chở rơm rạ khô đi ngang qua hồ nước. Công chúa liền đánh bạo chạy tới xin anh ta giúp đỡ. Chủ của chiếc xe bò kéo đó là hai anh em nông dân, người anh trai thì có vẻ ngượng ngùng khi thấy công chúa khỏa thân và cố hướng ánh mắt của mình về phía khác, còn cô em gái lại bụm miệng chê cười nàng. Nàng cố giải thích cho họ hiểu và kể cho hai người về câu chuyện của bản thân, nàng hứa với họ sẽ trả công cho hai anh em thật hậu hĩnh sau khi đến được kinh thành. 

Chàng nông dân muốn giúp đỡ công chúa còn em gái chàng lại cố thuyết phục anh trai mình bỏ qua nàng vì cô nghĩ nàng là một kẻ điên. Thế nhưng người nông dân cuối cùng vẫn đồng ý giúp công chúa đến kinh thành, và để nàng ngồi nhờ vào phía sau xe, nàng cũng có thể lấy tạm rơm rạ để tạm che đi cơ thể trần trụi của mình.

"Tôi sẽ tin cô thực sự là một công chúa và tin cả câu chuyện có vẻ hoang đường của cô. Thế nhưng kinh thành ở khá xa và con bò của tôi chẳng đủ sức để kéo xe đến kinh thành ngay. Cô sẽ ngủ nhờ nhà tôi một đêm."- Người nông dân nói.

Khi anh ta đánh xe qua cùng ngoại ô nơi anh ta ở mọi ánh mắt và sự hiếu kì đều đổ dồn lên người nàng. Những người đàn ông trêu chọc nàng và những người đàn bà, phụ nữ thì nhìn nàng bằng ánh mắt coi thường và châm biếm, cũng có những người cố ngoảnh mặt đi cố phớt lờ nàng, ngay cả những đứa trẻ cũng coi nàng là một trò cười để mỉa mai. 

"Ta là một công chúa, người mà sẽ kết hôn với hoàng tử của các người. Các ngươi sẽ phải hối hận khi đang phỉ báng  một công chúa."- Công chúa nói.

Người dân nghe thấy cười rộ lên như thể nàng vừa kể cho họ nghe một câu đùa không thể hài hước hơn. Công chúa tổn thương đến phát khóc, khi nàng khoác lên mình những trang phục đẹp đẽ kia thì ai nấy đều ca ngợi và trầm trồ trước vẻ đẹp của nàng. Giờ đây khi mất đi chúng nàng lại bị người ta khinh bỉ và coi thường.

Giữ đúng lời nói của mình, sáng hôm sau người nông dân sửa soạn để đưa công chúa vào kinh đô. Thế nhưng người em gái của chàng lại không mấy vui vẻ khi thấy anh mình muốn giúp đỡ một ả mà cô cho là kẻ điên. Cô đã lựa bộ quần áo cũ nhất, xấu xí, rách nát nhất mà đưa cho công chúa mặc. Cô cho rằng anh mình sẽ chỉ tốn công vô ích thôi.

Công chúa cùng người nông dân trên chiếc xe do con bò già của anh ta kéo cùng nhau tới kinh thành. Trong thành rộn ràng và náo nhiệt khác hẳn vùng ngoại ô, lái buôn và thương gia tụ tập khắp nơi, người dân đang bắt đầu rục rịch chuẩn bị cho đám cưới sắp được cử hành của hoàng tử. Nghe nói công chúa muốn hôn lễ được tổ chức càng sớm càng tốt với lí do để mối giao hảo hai giữa hai nước sớm được kết nối.

Đến cửa cung điện, nàng bị lính canh chặn lại vì vẻ ngoài thấp hèn. Không một ai tin nàng thực sự là một công chúa, họ cười chê và cho rằng nàng bị điên, công chúa đã đến cung điện và ra mắt đức vua và hoàng hậu từ hôm qua. Nhìn nàng trong bộ quần áo rách rưới kia trông thật thảm hại, không một ai muốn nghe lời nàng nói cả. 

Tưởng chừng như nàng sẽ phải quay về công cốc nhưng một người hầu gái của nàng đã vô tình nhìn thấy nàng và chạy tới giải thích với lính canh. Đó là cô hầu cận của nàng, khi nghe công chúa thứ hai nói nàng bỏ trốn, cô bé đã không tin, cô bé cũng không mở miệng thề độc nên sẵn sàng giúp nàng chứng minh thân phận với đức vua và hoàng tử. 

Công chúa được đưa vào diện kiến nhà vua và quần thần, ai nhìn thấy nàng cũng lắc đầu và bĩu môi vì vẻ ngoài rách rưới của nàng. Trên ngai vàng đường bệ là đức vua đang lạnh lùng nhìn nàng, bên canh là em gái đang ngồi cạnh chồng sắp cưới của nàng. Công chúa lớn nhún chân lịch sự cúi chào nhà vua và quần thần như một nàng công chúa thực thụ, thế nhưng đáp lại lời chào của nàng lại là nhũng cái nhếch môi. Một quý tộc ngồi trên ghế mỉa mai:

"Thật nực cười, một ả nhà quê cũng học đòi bắt chước một công chúa."

Đáp lại lời châm chọc của ông ta là những tiếng cười khúc khích từ những người khác. Công chúa lớn xin phép nhà vua được phép rãi bày câu chuyện của mình và xin cho người hầu của mình được làm chứng cho lời nói của nàng. Nàng kể hết đầu đuôi câu chuyện cho ngài nghe, về việc cha nàng và người dân vương quốc mình đã vui mừng và chúc phúc cho nàng thế nào, cách mà em gái đã lừa và đánh cắp bộ váy lộng lẫy và của cải hồi môn cùng hôn ước của nàng. Cô hầu gái thì thuật lại tường tận từng lời nói của công chúa thứ hai với người đánh xe, rằng cong chúa đã nói dỗi họ và bắt họ thề độc sẽ mãi giữ bí mật chuyện này.

Sau khi chứng minh được bản thân thực sự là một công chúa và người đáng ra đang rồi cạnh hoàng tử trên kia đáng lẽ phải là mình. Công chúa lớn tưởng rằng nàng sẽ giành lại hết được những thứ thuộc về mình và em gái nàng sẽ nhận được hình phạt thích đáng. Thế nhưng nhà vua ngồi trên ngai vàng, nét mặt có vẻ đăm chiêu. Ông nói với công chúa lớn:

"Ta biết cô mới là người đáng ra sẽ làm vợ của hoàng tử, thế nhưng hoàng tử đã cầu hôn em gái cô vào ngày hôm qua, em gái cô đã có một buổi lễ diễu hành ra mắt cả vương quốc. Tất cả đều đang chuẩn bị cho lễ cưới của hoàng tử và công chúa thứ hai, sẽ thật khó xử nếu chúng ta thay đổi cô dâu vào lúc này."- Ông nhìn sang con trai mình vẫn đang ngồi cạnh "cô vợ chưa cưới" của mình rồi lại nhìn xuóng công chúa lớn bên dưới.-"Vậy nên ta sẽ để hoàng tử là người quyết định người mà nó sẽ cưới."

Hoàng tử nhìn công chúa thứ hai bên cạnh mình, lộng lẫy, kiêu sa và quyến rũ rồi lại nhìn xuống công chúa lớn bên dưới, chiếc đầm rách dưới và ngoại hình giản đơn. Cuối cùng chfng quyết định chọn công chúa thứ hai, có vẻ đó cũng là lựa chọn mà quần thần có mặt tại đó mong muốn. 

Công chúa lớn đau buồn và tổn thương biết nhường nào, thật khó có thể chấp nhận khi mọi thứ của nàng có thể dễ dàng bị cướp đi đến, thậm chí ngay đến cả khi biết được chân tướng và sự thật thì nàng cũng chẳng thể dành lại chúng. 

Công chúa lớn giữ lời hứa trả công cho người nông dân thật hậu hĩnh rồi cùng cô hầu gái trở về vương quốc của mình, nàng không bao giờ quay lại vương quốc này nữa. Người nông dân kia được thưởng một rương chứa đầy những đồng tiền vàng, anh ta dùng con bò già của mình chờ rương vàng trở về vùng ngoại ô anh ta ở. Người dân nơi đó và em gái chàng đều ngạc nhiên khi anh chàng trở về và trở thành kẻ giàu có nhất vùng, thì ra cô gái trần chuồng anh ta đưa về hôm trước thực sự là một công chúa đấy. Họ bắt đầu hối hận vì đã bỏ lỡ cơ hội làm giàu. Nếu trước đó họ tin cô thì liệu giờ họ có được hưởng lây một phần của rương vàng kia không? Không ai ngờ rằng không những không được bất cứ đồng vàng nào, nhà vua đã ra một hình phát với những người dân vùng ngoại ô đó vì đã chế nhạo và làm mất mặt công chúa vương quốc láng giềng, ba năm sau đó họ phải cống nạp cho vương quốc láng giềng một phần ba số lương thực họ tròng được.

Phần giải thích của câu chuyện:

Câu chuyện được viết dựa trên bức tranh "Sự thật nơi đáy giếng" nổi tiếng của họa sĩ người Pháp  Jean Leon Gerome. 

Công chúa lớn là Sự Thật còn công chúa thứ hai là Dối Trá. Lí do Sự Thật là chị vì sự thật luôn có trước dối trá. Như đã nói ở đầu công chúa lớn- Sự Thật là  một người thẳng thắn và trung thực, cô luôn nói ra sự thật dù có thể "sự thật mất lòng", còn công chúa thứ hai- Dối Trá là một người khéo léo và biết lấy lòng người khác, Dối Trá nói ra những lời không thật lòng để xu nịnh và dỗ ngọt người khác, để họ nuôi giữ những vọng tưởng sai lầm. 

Vì vua của vương quốc đó chỉ có một người con trai duy nhất, hoàng tử chắc chắn sẽ trở thành người kế vị ngai vàng, hiển nhiên công chúa được gả đi sẽ trở thành hoàng hậu với một cuộc sống êm đềm về sau. Chắc chắn người được gả sẽ là người được vua cha yêu quý hơn, và người đó là Sự Thật. Ông và người dân vương quốc yêu quý Sự Thật hơn vì họ biết rõ bản chất của sự thật và dối trá, vậy nên khi Sự Thật được gả làm vợ hoàng tử họ đã vui mừng và nhiệt liệt chúc phúc cho nàng.

Khi Dối Trá đánh cắp bộ váy lộng lẫy của Sự Thật là lúc mà Dối Trá mạo danh Sự Thật và dùng danh tính của Sự Thật để lừa gạt những người khác. Khi không còn bộ váy lộng lẫy nữa, Sự Thật trở nên trần trụi và ai cũng chế giễu, cười nhạo và phớt lờ nàng ám chỉ việc khi sự thật được phơi bày ra ánh sáng mà không ai muốn thừa nhận và phớt lờ, cười nhạo nó chỉ vì nó không được như những gì họ muốn. Trái ngược với người dân vương quốc của hai công chúa đại diện cho những con người trân trọng và tin tưởng và sự thật thì người dân vương quốc láng giềng là đại diện cho những người ưa nịnh, bị sự giả dối cuốn hút và dám dỗ mà không chấp nhận sự thật. Ngay cả đức vua và hoàng tử cùng quần thần cũng không ngoại lệ. Đức vua đã đưa ra quyết định thiên vị cho công chúa thứ hai vì ông bị ngoại hình với trang sức và chiếc váy lộng lẫy Dối Trá mang cuốn hút mặc cho Sự Thật ngay trước mắt ông. Hoàng tử cũng vậy, chàng lựa chọn Dối Trá thay vì Sự thật dẫu cho người mà đáng lí nên được chọn là Sự Thật.

Người nông dân đã tin tưởng và giúp đỡ Sự Thật là người nhận được những điều tốt đẹp đến phút cuối cùng, còn những người không tin và phỉ báng sự thật đã phải nhận lại những hậu quả khôn lường. Nhà vua của họ đã lấy họ ra để phạt làm cái cớ để vương quốc của Sự Thật không thể có lí do để gây chiến hay làm ảnh hưởng đến mỗi giao hảo củ hai vương quốc khi đất nước ông đã làm công chúa của họ mất mặt và chịu thiệt thòi. Ở đây còn có ẩn ý sâu xa rằng những kẻ thấp cổ bé họng (những người dân nghèo ở vùng ngoại ô) chỉ là bức thảm chùi chân cho những kẻ có quyền lực (quý tộc và quần thần), bởi dù đều trêu chọc công chúa mà những quần thần và quý tộc không hề bị phạt hay quở trách.

Nếu có ai thắc mắc về Sự Thật sau đó ra sao:

Công chúa lớn sau khi quay trở về vương quốc của mình dù mang theo một sự xấu hổ và buồn bã nhưng đã được xoa dịu và an ủi bởi vua cha và người dân vương quốc nàng- những người yêu quý và vững tin và sự thật. Mất đi hôn ước với hoàng tử nước láng giềng không có nghĩa nàng cũng sẽ mất đi cuộc sống hạnh phúc và êm đềm về sau. Vì đức vua chỉ có hai người con gái nên sau khi Dối Trá trở thành vợ hoàng tử nước láng giềng thì Sự Thật trở thành người kế thừa ngai vàng duy nhất của vua cha. Nàng cai trị vương quốc với sự thật thà của bản thân, vương quốc của nàng trở thành vương quốc của Sự Thật. 

Còn vương quốc láng giềng kia, họ không hề biết được bản chất bên trong của Dối Trá mà chỉ biết được vẻ ngoài đẹp đẽ, lộng lẫy nên về sau vương quốc đó đã bị Dối Trá chi phối.